حضرت آيت الله سيد هاشم حسيني بوشهري «دامت برکاته» نماينده مردم شريف استان بوشهر در مجلس خبرگان رهبري با بیان توصیه ای اخلاقی فرمودند:عن مولانا و مقتدانا علی بن الحسین: «إِنَّ الْمَعْرِفَةَ وَ كَمَالَ دَيْنِ الْمُسْلِمِ تَرْكُهُ الْكَلَامَ فِيمَا لَا يَعْنِيهِ وَ قِلَّةُ مِرَائِهِ وَ حِلْمُهُ وَ صَبْرُهُ وَ حُسْنُ خُلُقِهِ».[1]
کلمات نورانی اهلبیت (ع)، منشور درست زندگی کردن است؛ ولی گاهی ما از آنان اطلاع پیدا نمیکنیم و یا اینکه در عین حال که اطلاع داریم در مقام عمل به آن دچار مشکل میشویم لذا اگر کلمات نورانی اهلبیت (ع) به صورت منظم دستهبندی شوند و آیات قرآن نیز به آن ضمیمه شود، مجموعه بسیار ارزشمندی در رابطه با شیوه درست زندگی کردن به وجود خواهد آمد لذا توصیه بنده این است که اگر میتوانید ابتدا موضوعی را انتخاب کنید و سپس به دنبال روایات متناسب با آن بروید و یا اینکه ابتدا روایات را بررسی کنید و سپس موضوعی از آنها استخراج کنید و در رابطه با آن موضوعات مطالب مفید و ارزشمند بنویسید و در کنار آن از روایات و آیات قرآن نیز استفاده کنید.
در روایتی که ذکر شد امام سجاد (ع) فرموده است که شناخت و کمال دین مسلمانان از رهگذر چند چیز است [که اگر کسی در زندگی به آنان عمل کند، نشان دهنده اوج معرفت و کمال دین اوست]؛
اول: پرهیز از سخن گفتن در مواردی که به انسان مربوط نیست. گاهی از اوقات افراد وارد بحثهایی میشوند که هیچ ارتباطی به آنان ندارد و هیچ سودی جز از بین رفتن آرامش شخص ندارد، همچنین اگر افراد در زمینههایی که تخصص ندارند، سخنی بگویند بعد از مدتی عیب سخن آنان آشکار میشود و شخص زیر سؤال میرود. متأسفانه امروزه در جامعه مرسوم شده است که بعضی در رابطه با مسائل فقهی و دینی به جای روحانیت اظهار نظر میکنند؛ البته عکس این مسأله نیز وجود دارد که گاهی برخی از روحانیون در مواردی که در حیطه کاری روحانیت نیست، ورود پیدا میکنند و باعث ایجاد مشکلاتی میشوند.
دوم: پرهیز از بحثها و جدلهای بیحاصل است. متأسفانه گاهی از اوقات همین بحثهای طلبگی نیز به جای یک مباحثه علمی تبدیل به جدال و بحثهای بیحاصل میشود؛ البته جدالهای أحسن که نتیجه مفیدی دارند، اشکالی ندارد. در بسیاری از روایات آمده است که عالِم باید علاوه بر علم، آراسته با حلم و بردباری باشد.
سوم: حلیم و صبور بودن است. گاهی برخی از افراد با کوچکترین مسأله، صبر خود را از دست میدهند و از کوره در میروند که هم برای خود و هم برای اطرافیان مشکل درست میکنند. اما در مقابل این افراد، کسانی که بردبارند، هنگامی که سخنی را میشنوند ابتدا تحمل میکنند و سپس پاسخ قانع کننده خود را میدهند. مورد بعد این است که اگر انسان نسبت به مسألهای آگاهی ندارد، به صراحت بگوید که نمیدانم. در حالات یکی از علما آمده است که اگر چیزی از ایشان سؤال میکردند و ایشان جواب را نمیدانست، میگفت: «نمیدانم»، اطرافیان به ایشان اعتراض کردند که برای عالِم خوب نیست که بگوید، نمیدانم. ایشان پاسخ داد زشت این است که انسان نسبت به چیزی آگاه نباشد ولی آن را بیان کند و عدهای را گمراه کند. در حالات زید بن علی ابن الحسین [فرزند امام سجاد(ع)] نیز [که چهره انقلابی آن دوره است] آمده است که ایشان در پاسخ مسائلی که آگاهی نداشت میگفت: «نمیدانم». اطرافیان به ایشان اشکال گرفتند که برای فرزند امام معصوم (ع) خوب نیست که بگوید، نمیدانم. ایشان گفت که اگر کسی نسبت به مسألهای آگاهی نداشته باشد و اظهار نظر کند خدای متعال او را عقاب میکند.
چهارم: حُسنِ خُلق و خوشرویی است. البته حُسن خُلق به این معنا نیست که انسان همیشه خندان باشد، بلکه باید رفتارهای او آراسته به ادب و احترام به دیگران باشد.