باسمه تعالی متن سخنرانی حضرت آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری«دامت برکاته» موضوع: بزرگداشت دکتر مفتح- جایگاه عالم تاریخ: 93/09/24 مکان: قم
|
لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ الّا بِاللهِ العَلِیِ العَظیِم، حَسبُنَا الله وَ نِعمَ الوَکیِل، نِعمَ المَولی وَ نِعمَ النَّصیِر.
اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَان الرَّجِیم بِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِیم.
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين بَارِء الْخَلَائِقِ أَجْمَعِينَ، باعِثِ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْمُرْسَلِين ثُمَّ الصَلاةُ و السَّلامُ عَلَى سَيِّدِنَا وَ نَبِيِّنَا حَبیبِ إلِهِ العالَمین أبِیالقاسِم مُحَمَّد (ص) وَ عَلَى آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ المَعصومین المُکَّرَمین الهُداةِ المَهدیّین و اللَّعنُ الدائِم عَلی أعدائِهِم أجمَعین مِنَ الآن إلی قِیامِ یَومِ الدِّین آمینَ یا رَبَّ العالَمین»
قال امیر المومنین (ع): «إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً وَفَّقَهُ لِإِنْفَاذِ أَجَلِهِ فِي أَحْسَنِ عَمَلِه»[1]
قبل از آغاز سخن ایام و مناسبتهای حزن و اندوه آلالله و رحلت جانگداز نبی گرامی اسلام و سبط اکبر امام مجتبی و هشمین امام و پیشوا وجود مقدس آقا علی ابن موسی الرضا (ع) را خدمت همه شما اساتید، فرهیختگان، دانشجویان عزیز صمیمانه عرض تسلیت دارم.
جلسه بسیار ارزشمندی است و به مناسبت شهادت عالمی عامل، دانشمندی برجسته، سخنوری چیره دست، استادی فرزانه، مجاهدی خستگی ناپذیر، منادی وحدت حوزه و دانشگاه، شهید جاوید آیت الله دکتر مفتح، تشکیل یافته است.
من از برادر بسیار عزیز و بزرگوارم حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر امام و همه شما دانشجویان که امروز میزبان این جلسه هستید، از بیت شریف و همه دست اندرکاران لازم میدانم تقدیر و تشکر کنم.
نکته اول: شهید آیت الله مفتح از یک سو یک عالم و از سوی دیگر است یک شهید است. میخواهیم مروری داشته باشیم به آموزههای دینی خود که جایگاه عالم و شهید چه جایگاهی است.
نکته دوم: ویژگیهای این عالم فرزانه در طول دوران حیات پربارش چه بوده است؟
نکته سوم: این شهید عزیز در راهوحدت حوزه و دانشگاه به شهادت رسید، ما باید ببینیم مقصود از این وحدت چه بود و امروز رسالت حوزویان و دانشگاهیان در رابطه با وحدت حوزه و دانشگاه چیست؟
در رابطه با مسئله جایگاه عالم انسان با تعبیرات بهت آوری روبه رو و مواجه میشود. قرآن گاهی نور و ظلمت را با هم مقایسه میکند و گاهی اعمی و بصیر را با هم مقایسه میکند، که اساساً قابل مقایسه نیستند و گاهی عالم و جاهل را مقایسه میکند. « هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لايَعْلَمُون»[2] بین دو مقوله عالم و جاهل فرسنگ ها فاصله است. رسول گرامی اسلام (ص) میفرماید:« أَكْرَمَ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ بَعْدَ الْأَنْبِيَاءِ الْعُلَمَاء».[3]
گرامیترین انسانها و بندگان خدا در نزد خدای متعال بعد از سلسله انبیای الهی، عالمان دین هستند. در کلام نورانی مولاامیرالمؤمنین (ع) آمده است: « زِيَارَةُ الْعُلَمَاءِ أَحَبُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ سَبْعِينَ طَوَافاً حَوْلَ الْبَيْت».[4] زیارت علماء در نزد خدا محبوبتر از هفتاد طواف دور کعبه است.
«أَنَ اللَّهَ يُطَاعُ بِالْعِلْمِ وَ يُعْبَدُ بِالْعِلْمِ وَ خَيْرُ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ مَعَ الْعِلْم».[5] در مکتب اسلام از علم و دانش تمجید شده است. پرستش در سایه علم است. کسی که دنبال سعادت دنیا و آخرت است باید در فضای علمی گام نهد. این تعبیراتی است از هزاران تعبیرات دیگر، که در این مجال و فرصت اندک نمیگنجد.
لذا شهید عزیز ما که ظاهراً امسال، سی و پنجمین سالگرد شهادت اوست از زمره این آدمان است. در تعبیری از رسول گرامی اسلام (ص) دیدم که « حُضُورَ مَجْلِسِ عَالِمٍ أَفْضَلُ مِنْ حُضُورِ أَلْفِ جَنَازَةٍ وَ مِنْ عِيَادَةِ أَلْفِ مَرِيضٍ وَ مِنْ قِيَامِ أَلْفِ لَيْلَةٍ وَ مِنْ صِيَامِ أَلْفِ يَوْم».[6]
یعنی در یک جلسهای که یک عالم نشسته است، فقط حضور پیدا کردن در آن مجلس از مشایعت و تشییع هزار انسان مؤمن،عیادت هزار مریض، شب را تا به صبح به عبادت سپری کردن، روزه ی هزار روز گرفتن، افضل است. شما ببینید که چقدر ثواب برای تشییع یک انسانی که از این دار دنیا رفته است در روایات ما آمده است. گاهی انسان به عیادت یک مریض میرود و کلی تعریف میکند که امروز ما توفیق پیدا کردیم و به عیادت رفتیم، ولی همراهی با عالم نه تنها با آن برابری نمیکند بلکه میگوید افضل از این اعمال است.
این توصیفات برای چه عالمی است؟ این همه تعریف، تمجید، تکریم و احترام هم در کتاب الهی و هم در کلمات نورانی پیامبر و اهل بیت، چند مشخصه درباره اینچنین عالمان بیان شده است که من معتقد هستم همه این مشخصات در این شهید بود.
1. خداترسی: «إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء»[7]. ویژگی بارز یک عالم، خداترسی است و آن عالمی در نزد خدا عظمت دارد که دارای ویژگی « يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء » باشد.
2. مرزبانی.
ویژگی دیگر عالمان دین مرزبانی است یعنی از مرزهای فکری و اعتقادی و باورها پاسداری کردن و مرزبانی کردن. یعنی اگر در یک محیطی وارد شدند و احساس کردند که مرزهای اعتقادی مورد تهدید است در آن جا مقاومت و پاسداری کنند. «عُلَمَاءُ شِيعَتِنَا مُرَابِطُونَ فِي الثَّغْرِ الَّذِي يَلِي إِبْلِيس».[8] یک مرزبان جغرافیایی داریم و یک مرزبان اعتقادی، شهید عزیز ما مرزبان اعتقادی است که اگر مرزبانان اعتقادی نباشند، تا از باورها مرزبانی کنند مرزبانان جغرافیایی و مرزبانان کشور هم نخواهند بود. باید فکر، نگاه، رویکرد و جهت گیری ساخته شود تا انسان به این باور برسد که زمان هجمه دشمن از مرزها پاسداری کند.
3. بدعت ستیزی.
عالمانی این چنین تکریم میشوند که بدعتستیز هستند. یعنی اگر در جامعه باب خرافه و بدعت باز شد و هر کسی تفسیری از دین کرد و به دلخواه خود تفسیر کرد، این عالمان هستند که قدم در میدان بدعت ستیزی میگذارند و با بدعت ها، خرافات و پدیدههای نو و بی حساب و کتاب که وارد دین شده است با آن مبارزه میکنند؛ حتی به قیمت اینکه جان و آبروی آنها در معرض خطر قرار گیرد. «إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدْعَةُ فِي أُمَّتِي فَلْيُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَه»[9] اگر بدعتی در جامعه پدیدار شد عالم باید سینه سپر کند و بایستد و نترسد. عالمی این همه مورد تکریم است که نفع او به جامعه برسد و خیرخواه جامعه باشد. امام باقر میفرماید: « عَالِمٌ يُنْتَفَعُ بِعِلْمِهِ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ أَلْفَ عَابِد».[10] اگر عالمی تأثیرگذار در جامعه باشد و خیر او به جامعه برسد از هفتاد هزار عابد که تنها به عبادت بسنده میکند و تأثیر در جامعه ندارند و خیر او به جامعه نمیرسد، بالاتر است.
یک تعبیری در رابطه با فقیه و عالم دیدم که میفرماید:«أَلَا إِنَ الْفَقِيهَ مَنْ أَفَاضَ عَلَى النَّاسِ خَيْرَه»[11] آیا میدانید دانشمند و عالم چه کسی است؟ کسی است که خیر او به همه مردم برسد و همه مردم احساس کنند که از وجود این عالم بهره میبرند و استفاده میکنند.
«وَالَّذينَجاهَدُوافينالَنَهْدِيَنَّهُمْسُبُلَنا»[12]. عالم در سختیها و بحرانها و آن جایی که همه احساس ترس میکنند،باید بایستد و لذا من همین جا این نکته را اشاره کنم که رمز ماندگاری و جاودانه بودن عالمان دینبه خاطر سه ویژگی است. اگر امروز از این شهید وهمدورهای های این چنین یاد میشود به خاطر همین سه ویژگی است.
هدف اگر متعالی و برای خدا شد و نه برای منفعت، این انسان و این حرکت ماندگار است. قرآن تعبیر جالبی دارد:«فَأَمَّاالزَّبَدُفَيَذْهَبُجُفاءًوَأَمَّامايَنْفَعُالنَّاسَفَيَمْكُثُفِيالْأَرْضِ»[13]. کف روی آب با حباب ها میرود اما آنچه میماند آبی است که به حال مردم نفع و فایده دارد.
ویژگی دوم و رمز ماندگاری این عالمان ما این است که ویژگی محیط و شرایط خاص را به خوبی درک کردهاند و زمان شناس بودهاند.درک درستی از محیط پیرامون خود داشتهاند، انسانهایی که حقیقتها را خوب میتوانند ببینند و بجا و به موقع میتوانند تشخیص بدهند، این افراد ماندگار هستند. روح حقخواهی و روح عدالت طلبی، اینها انسان را ماندگار میکند و این شهید عزیز ما این شکل بود. همانطور که فرزند ارزشمند ایشان فرمودند که خوب تشخیص میداد و پای این تشخیص میایستاد. معروفی میگویند چراغ را در روزِ روشن آوردن خاصیتی ندارد، در شبهای مهتابی چراغ روشن کردن فایده کمتری دارد، اما زمانی که شب دیجور و ظلمانی است، اگر یک چراغ سوسو هم کند آن کسی که راه بیابان را گم کرده است راه را پیدا میکند.
در شرایط خفقان انسانها را دستگیر میکنند، شکنجه و تبعید میکنند و آسایش و آرامش را از انسان و خانواده او سلب میکنند. ماهها چهره بچه را نباید ببیند. در این فضا به میدان آمدن کار سادهای نیست و شهید عزیز ما این چنین بود. در قم از آموزش و پرورش او را اخراج و تبعید می کنند، به زندان میبرند و شکنجه میدهند. از این مسجد بیرون میکنند ولی به مسجد دیگر میرود. یعنی وظیفه، مدام برای یک انسان تداعی میکند که وظیفه تعطیل پذیر نیست. این شخصیت عالمی است که درس آیت الله العظمی بروجردی، امام، علامه طباطبایی و بزرگان دیگر رفته است و از خرمن علم آنها استفاده کرده است و به مرتبه عالی اجتهاد رسیده است ولی احساس میکند که هدف متعالیتری دارد. تنها حوزه و تدریس در حوزه کافی نیست. باید در سنگر دانشگاه قدم بگذارد و تا مرحله تحصیلات عالیه در دانشگاه پیش میرود و بعد احساس میکند یک عالم جامع شده است. هم حوزه را میشناسد و هم دانشگاه را میشناسد، حرف او هم در حوزه و هم در دانشگاه تأثیرگذار است و بعد که توسط آیت الله شهید مطهری دعوت میشود به دانشکده الهیات برای تدریس، او احساس میکند فضای دانشکده یک فضای عادی نیست. اسم دانشکده،الهیات است ولی افکاری که در آنجا است، افکار الهیاتی نیست، مارکسیستها و دیگران برنامه دارند.
« ادْعُ إِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَة»[14] نکتهای که من در سخنرانی رهبر فرزانه انقلاب در سالگرد ایشان دیدم نکته جالبی بود و آن نکته راجع به شهید این بود که ایشان تلاش میکردقبل از اینکه خودشان مطرح شوند، همیشه دیگران را مطرح کند. این افراد ماندگار هستند و برای خدا کار میکنند.
نکته سوم آگاهی و بصیرت است.
انسانهای بصیر، دوست و دشمن را میشناسند و این افراد خوب میتوانند تأثیرگذار در جامعه باشند و ایشان شهید هم شد و بر کرامت او افزوده شد. «فَوْقَ كُلِ ذِي بِرٍّ بَرٌّ حَتَّى يُقْتَلَ الرَّجُلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَيْسَ فَوْقَهُ بِر»[15] میفرماید بالاتر از هر خوبی، خوبی وجود دارد تا جایی که انسان به شهادت برسد و اگر انسان به شهادت برسد بالاتر از آن خوبی دیگر وجود ندارد. این کلام خاتم انبیاء محمد مصطفی(ص) است.
ایشان امام را به موقع شناخت و از روزی که امام را شناخت از این مسیر یک لحظه عدول نکرد. زمانی که امام چه در خارج و چه در داخل کشور هستند ایشان مدافع امام هستند و سنگر به سنگر در کنار امام هستند. در مسجد جاوید شخصیتهای بزرگ و طراز اول را دعوت میکند و جمعیتهای سنگینی را به مسجد جذب و جلب میکند. مسجد را تعطیل میکنند و ایشان را زندان میکنند و دو سال زندان میبرند. حرفهایی به خصوص برای نسل جدید ما کمی روشن نیست، من خواهش میکنم عزیزانمان به موزه زندان ساواک بروند و ببینند که چه اتفاقاتی افتاده است و این انقلاب به راحتی امروز به دست من و شما نرسیده است.
ما سر سفرهای آماده نشستهایم، خون دلها، در به دریها، تحمل مشکلات، از زندان و دوران سختی که آزاد میشود در کنار حسینیه ارشاد در مسجد قبا مشغول میشود؛ که یادآورد مسجد قبای نبی گرامی اسلام است، دوباره آنجا برنامهریزی میکند و آن راهپیمایی عظیم و نماز عید فطر قیطریه را برنامهریزی میکند که نه تنها بُعد کشوری پیدا کرد بلکه بعد جهانی پیدا کرد. آن جمعیت زیر اسلحهها و سرنیزههای دشمن به نماز ایستادند. در سال پنجاه و هفت دوباره اعلام شد ولی دشمن در عین حال که ادعای فضای باز سیاسی کرده بود، آن منطقه را محاصره کردند و جمعیت به سمت جنوب تهران آمد و ایشان در مسیر راه آنچنان مورد اذیت قرار گرفت که با قنداق تفنگ و سرنیزه او را مجروح کردند و به ساختمان و منزلی نزدیک بردند و جمله ماندگاری از ایشان ماند که شخص مهم نیست بلکه هدف مهم است و به راهپیمایی خود ادامه دهید.
این داستان مربوط به شانزدهم شهریور است و روز هفدهم شهریور آن فضا ایجاد شد و در کشور و قتل عام کردند.این شهید زمانی که بعد از پیروزی انقلاب که امام پیروزمندانه برگشتند، رئیس کمیته استقبال امام شد و در کنار شهید مطهری و دیگران، سرپرستی این دانشکده را به ایشان دادند. ایشان معتقد بود که در این دانشکده باید گفتمان دینی و اخلاقی در فضای بین حوزه و دانشگاه به عنوان یک مرکز مهم دینی گسترش دهد. ایشان معتقد بود که دیدگاههای مختلف در این دانشکده باید طرح و بررسی شود، نگاه ایشان محدود نبود به چند واحد درسی، که در اینجا گذرانده شود بلکه این دانشکده باید یک مرکز گفتگو گفتمان اساسی باشد.
انشاءالله امیدوارم که این راه و مسیر توسط شما دانشجویان عزیز و بزرگوار و توسط شما اساتید محترم و ریاست محترم دانشکده ادامه پیدا کند.، مبارزات این شهید در راستای اهداف امام بود که از دهه سی بود. آن روز امام احساس میکرد که اگر دو قشر حوزه و دانشگاه با هم کار نکنند و همدل و همراه نباشند کشور نمیتواند به آن رشد و تعالی لازم برسد.
چرا این وحدت ضرورت دارد؟
به سه دلیل،
1. ما معتقد هستیم که باید به سمت تمدن اسلامی حرکت کنیم و تجربه نشان داده است که بار سترگ و تمدن بر دوش نخبگان جامعه است. هر نوع گسست و پیوست در میان نخبگان جامعه میتواند در صورت گسست به شکست، و در صورت پیوست به موفقیت تبدیل شود.اگر دو نهاد مهم حوزه و دانشگاه که در جامعه ما به عنوان نخبگان جامعه هستند، دست به دست هم بدهند، جامعه را به رشد و تعالی میرساند.
2. با مرور یک سیر تاریخی به خصوص در این صد سال اخیر میبینیم نهضتها و حرکتهای ارزشمندی که رخ داده است در سایه همدلی و همراهی این دو نهاد مقدس یا افراد و چهرههای شاخص این دو نهاد است. نهضت مشروطیت، ملی شدن صنعت نفت ، پیروزی انقلاب اسلامی، محل تحصن روحانیون برای آمدن امام جلوی دانشگاه تهران بود، یعنی حوزویان احساس کردند که باید در دانشگاه تحصن کنند تا دانشجو و طلبه، استاد دانشگاه و استاد حوزه قلبشان برای هم بتپد تا قلب تپنده این ملت به سلامت به ایران برگردد. امام زمانی آمد که هم حوزویان و هم دانشگاهیان به استقبال امام رفتند و بعد از پیروزی انقلاب هم ما شاهد هستیم که حوزویان در کنار دانشگاهیان و دانشگاهیان در کنار حوزویان هستند.
گاهی من میشنوم که ما هنوز به آن هدف مطلوب نرسیدهایم و تا آن هدف مطلوب خیلی فاصله است؛ میان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمین تا آسمان است اینکه عدهای بذر یأس و نامیدی میپاشند و میگویند که بین حوزه و دانشگاه چیزی اتفاق نیفتاده است.
من عرض میکنم گامهای بسیار بزرگی برداشته شده است و حرکت های بسیار خوبی شده است. آن وحدتی که مورد نظر ما بود این بود که دانشجویان ما و حوزویان یک هدف را دنبال میکنند و آن هدف متعالی، احیای اسلام ناب محمدی است.
دانشمند ما را در رابطه با جریان هستهای ببینید که آنها برای چه چیزی شبانه روز تلاش میکنند جز برای تعالی این کشور و اسلام؟ همان هدفی را تعقیب میکنند که امام تعقیب میکرد یعنی عزت اسلام و کشور و در مقابل زورگویان و ظالمان ایستادند. امروز هم دانشجو و هم استاد دانشگاه و حوزویان در یک صف این هدف مقدس را دنبال میکنند.
وحدت در عمل و همکاری، باید تحقق پیدا کند که بخش زیادی ازآن در حال انجام است؛ منتها من یک جمله عرض کنم که ما نباید از القای دشمنان غافل باشیم که این یک نکته کلیدی است.
سرور عزیز ما جناب آقای دکتر امام به این نکته به زیبایی اشاره کردند. اکنون بیش از س و پنج سال از پیروزی انقلاب گذشته، امام آمد، امروز هم سایه رهبر فرزانه انقلاب بر سر ماست و هم دولتی مستقر است و کشور به خوبی اداره میشود اما گوشه و کنار گاهی انسان احساس میکند که عدهای این پیوند و همدلی را نمیخواهند و به سود آنان و دیگران که میخواهند از پشت مرزها بر کشور مسلط بشوند، نیست. گاهی اقداماتی میکنند اما در مقابل این سیل خروشان و این جمعیت انبوهِ مشتاق به وحدت، به نظر بنده کارایی ندارد.
از تشکیل این جلسه با شکوه تقدیر و تشکر داریم ولی کمی غفلت کردهایم انشاءالله سال آینده جلسهای با شکوه تر در حوزه علمیه قم برگزار خواهیم کرد.
«والحمد لله رب العالمین»
[1]. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص181.
[2]. «زمر»: 9.
[3]. بحار الأنوار،ج89 ، ص18.
[4]. بحار الأنوار، ج1، ص205.
[5]. روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج1، ص12.
[6]. بحار الأنوار،ج1، ص204.
[7]. «فاطر»: 28.
[8]. الإحتجاج على أهل اللجاج، ج2، ص385.
[9]. المحاسن ؛ ج1، ص231.
[10]. الكافي، ج1، ص33.
[11]. الإحتجاج على أهل اللجاج، ج1 ؛ ص17.
[12]. «عنکبوت»: 69.
[13]. «رعد»: 17.
[14]. «النحل»: 125.
[15]. الكافي، ج2، ص348.