«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
تذکر اخلاقی: کمال عقل در پرتو 10 خصلت
عن مولینا الامام الرضا (ع): «لا يَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّى تَكُونَ فيهِ عَشْرُ خِصال: أَلْخَيْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ. وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ. يَسْتَكْثِرُ قَليلَ الْخَيْرِ مِنْ غَيْرِهِ، وَ يَسْتَقِلُّ كَثيرَ الْخَيْرِ مِنْ نَفْسِهِ. لا يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَيْهِ، وَ لا يَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ. أَلْفَقْرُ فِى اللّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْغِنى. وَ الذُّلُّ فىِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْعِزِّ فى عَدُوِّهِ. وَ الْخُمُولُ أَشْهى إِلَيْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ. ثُمَّ قالَ(عليه السلام): أَلْعاشِرَةُ وَ مَا الْعاشِرَةُ؟ قيلَ لَهُ: ما هِىَ؟ قالَ(عليه السلام): لا يَرى أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَيْرٌ مِنّى وَ أَتْقى»[1]
امام رضا (ع) 10 خصلت را برای انسان عاقل و مسلمان ذکر میکنند و میفرمایند: عقل انسان مسلمان کامل نمیشود مگر اینکه در او 10 خصلت وجود داشته باشد:
1- همیشه از او انتظار خیر میرود.
2- انسان از شر او در امان است و شر او به کسی نمیرسد.
3- کارهای خیر کوچک دیگران را زیاد جلوه میدهد و مورد تمجید قرار میدهد.
4- کارهای خیرِ بزرگی که خود انجام داده را کوچک جلوه میدهد.
5- از مراجعه و طلب حاجت دیگران به او، احساس خستگی نمیکند.
6- از طلب علم در طول دوران زندگی خود احساس خستگی و کسالت نمیکند.
7- فقر در مسیر الهی، نزد او از غنا و ثروت محبوبتر است.
8- تحمل خواری و انزوا به خاطر خدا و در راه خدا، نزد او محبوبتر است از عزّتی که در مسیر دشمن خداوند متعال بدست آورد.
9- گمنامی و مطرح نبودن پیش او، از شهرت کاذب که دین انسان را به خطر اندازد، لذت بخشتر است.
10- سپس حضرت (ع) فرمودند: دهمین خصلت و چیست این دهمین؟ به حضرت (ع) عرض شد: این خصلت دهم چیست؟ حضرت (ع) فرمودند: کسی را نمیبیند مگر اینکه میگوید: او از من بهتر و پرهیزکارتر است. یکی از مشکلات ما این است که همیشه خود را از دیگران برتر و بالاتر میدانیم در صورتی که انسان باید سعی کند همیشه دیگران را از خود بالاتر دانسته و بر خود ترجیح دهد. کما اینکه در احوالات مرحوم آقا سید حسین کوه کمرهای (ره) نوشتهاند: ایشان در یکی از مساجد نجف اشرف تدریس داشت، روزی برای فاتحه خوانی به مجلس تعزیه رفت و زودتر از همیشه برای تدریس تشریف برد، قبل از اینکه شاگردان برسند ایشان وارد مسجد شد و گوشهای نشست، دید پیرمردی (شیخ انصاری(ره)) در حال تدریس است و عدهای هم نزد او نشستهاند، گوش داد ببیند چه میگوید، دید سخنان او عالمانه و مستدل است، روز بعد هم آمد و نزدیکتر رفت و به سخنان او گوش فرا داد، دید واقعاً عالمانه و آگاهانه سخن میگوید، روز سوم زمانی که شاگردان او آمدند به آنها فرمود: بلند شوید به درس این شخص (شیخ انصاری(ره)) برویم و از محضر ایشان استفاده کنیم و با شاگرادان خود محضر شیخ انصاری (ره) مشرف شدند و به تلمّذ پرداختند.
«والحمد لله رب العالمین»
* توصیه اخلاقی فوق در درس تفسیر مورخه 19/6/1393 ایراد گریده است.