وجوب ازاله نجاست از فرش، حصیر و سایر آلات مسجد92/09/05

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: احکام النجاسةتاریخ:5آذر 1392

موضوع جزئی: احکام المسجد- وجوب ازاله نجاست از فرش، حصیر و سایر آلات مسجد

مصادف با: 22محرم 1435

سال:پنجم                                                                                                                     جلسه: 26

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسئله 259: «إذا تَنجَّس حصير المسجد وجب تطهيره‌أو قطعُ موضعِ النجس منه إذا كان ذلك أصلح من إخراجه و تطهيره كما هو الغالب‌»[1]؛ مرحوم سید (ره) می‏فرماید: اگر حصیر مسجدی نجس شد واجب است تطهیر شود یا موضع نجس بریده و دور انداخته شودو این در صورتی است که مصلحت بریدن آن بیشتر باشد از اینکه حصیر را از مسجد خارج و به تطهیر آن بپردازند کما اینکه غالباً مصحلت در این است که موضعی که نجس شده بریده شود نه اینکه حصیر را از مسجد خارج کنند و به تطهیر آن بپردازند.

سؤال: آیا حکم حصیرِ مسجد هم از حیث وجوب ازاله نجاست مثل خودِ مسجد است یا نه؟

پاسخ:از ظاهر کلمات جمعی از بزرگان مثل شهید ثانی در مسالک و محقق اردبیلی در مجمع الفائدة و البرهان استفاده می‏شود که تطهیر حصیرِ مسجد واجب است.

شهید ثانی می‏فرماید: «إنما يحرم إدخال ما يخاف منه تلويث المسجد أو آلته، و غيره يكره. و يجب إخراج النجاسة منه كفاية و إن كان الوجوب على المدخل آكد»[2]؛ ادخال چیزی که ترس از آلوده شدن مسجد یا متعلقات آن را در پی دارد، در مسجد حرام است و واجب است که نجاست را از مسجد خارج کنیم. این کلام اعم است از اینکه خودِ مسجد نجس شده باشد یا حصیرِ مسجد نجس شده باشد.

محقق اردبیلی می‏فرماید: «و إذا ثبت وجوب الإزالة للدخول فيجب الإزالة عن اجزاء المسجد، و قالوا عن فرشه و آلاته أيضا و ذلك غير ظاهر على القول بجواز إدخال النجاسة مع عدم التعدي، إذ ما نجد فرقا بين بدن الإنسان و ثوبه المرمى منه و غيره الا ان يكون الإجماع و نحوه»[3]؛ اگر وجوب ازاله به خاطر داخل کردن چیزی در مسجد ثابت شد در این صورت ازاله نجاست واجب است و این حکم مختص به اجزاء مسجد نیست بلکه فرش و سایر متعلقات مسجد را هم شامل می‏شود که اگر کسی نسبت به این حکم (وجوب ازاله) قائل به اجماع شد می‏گوید این حکم شامل متعلقات و آلات مسجد هم می‏شود.

حال باید ببینیم آیا ادله‏ای (ادله لفظیه و اجماع) که در خصوص وجوب ازاله نجاست از مسجد بیان کردیم که اگر مسجدی نجس شدواجب است نجاست آن بر طرف شود هر چند تطهیر مسجد به حفر زمین مسجد یا تخریب جزئی از مسجد منجر شود، شامل حصیرِ مسجد و امثال آن هم می‏شود یا نه؟

به نظر می‏رسد نمی‏توان از ادله دال بر وجوب ازاله نجاست از مسجد،وجوب ازاله را در رابطه با آلات و متعلقات مسجد استفاده کرد مگر اینکه یک نوع ملازمه‏ای بین هتک مسجد و نجاستِ حصیر و فرشِ مسجد وجود داشته باشد، یعنی عنوانی را که ما در باب مسجد مطرح کردیم و گفتیموجوب ازاله نجاست از مسجد به خاطر هتک و اهانت به مسجد است رانمی‏توان در رابطه با فرش و حصیر مسجد مطرح کرد؛ چون ادله اقامه شده فقط شامل مسجد می‏شود مگر این که یک عنوان ثانوی بر آن مترتب شود و گفته شود ازاله نجاست از فرش و حصیرِ مسجد هم واجب است چون بقاء نجاست موجب اهانت و هتک مسجد می‏شود.

دلیل اینکه نجاست فرش و حصیرِ مسجد را هم مثل نجاست خودِ مسجد تحت عنوان هتک و اهانت قرار می‏دهیم و از این جهت حکم به وجوب ازاله نجاست از آن می‏کنیم به خاطر این است که ادله اقامه شده اعم از ادله لفظیه و اجماع بر وجوب ازاله نجاست از حصیر و فرش مسجد دلالت نمی‏کند، چون انتساب فرش و حصیر و سایر آلات به مسجد از باب انتساب جزء به کل نیست واطلاق ادله لفظیه‏ی اقامه شده بر وجوب ازاله نجاست مربوط به خودِ مسجد است و اگر انتساب این آلات از باب انتساب جزء به کل باشد ادله شامل فرش، حصیر و امثال آن هم خواهد شد ولی مشکل این است که فرش و امثال آن را جزء مسجد نمی‏دانند؛ چون بر فرض نبود فرش و امثال آن در مسجد به مسجدیت آن لطمه‏ای وارد نمی‏شود. در مورد اجماع هم چون دلیل لبی است باید به قدر متیقّن اکتفاء شود و قدر متیقّن در باب مسجد فقط شامل خودِ مسجد می‏شود و آلات و متعلقات مسجد را شامل نمی‏شود.

ممکن است گفته شود ادله لفظیه‏ای وجود دارد که شامل فرش، حصیر و سایر آلات مسجد هم می‏شود مثل آیه شریفه: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلاَ يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ»[4]؛ اىكسانىكهايمان آورده‌ايد! مشركان ناپاكند؛ پس نبايد بعد از امسال، نزديك مسجد الحرام شوند. نهی در اینجا که از عبارت «فلا یقربوا المسجد الحرام» اعم است و شامل فرش، حصیر و امثال آن هم می‏شود.

همچنین روایت عَنِ النَّبِيِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: «جَنِّبُوا مَسَاجِدَكُمُ النَّجَاسَةَ»[5] هم شامل آلات مسجد می‏شود.

ولی ما می‏گوییم این آیه و روایت نمی‏توانند دلیل بر وجوب ازاله نجاست از فرش، حصیر و سایر آلات باشند؛ چون سابقاً در مورد روایت فوق عرض کردیم این روایت تمام نیستلذا نمی تواند دلیل بر ما نحن فیه باشد و در مورد آیه هم توجیهاتی وجود داشت که سابقاً ذکر کردیم که علت عدم جواز مشرکین در مسجد الحرام به خاطر شرک آنها است یا به خاطر نجاستشان؟که این آیه شریفه را سابقاً به طور مفصل مورد بحث قرار دادیم.

نتیجه: مرحوم سید (ره) فرمود: اگر مسجد نجس شد ازاله نجاست از آن واجب است، همچنین اگر فرش و حصیرِ مسجد نجس شد در این صورت هم تطهیر فرش و حصیرِ مسجد واجب است. ظاهر کلام ایشان این است که فرش و حصیر هم حکم خودِ مسجد را دارند ولی ما عرض کردیم فرش و حصیر اگ تحت عنوان هتک و اهانت قرار بگیرند واجب است تطهیر شوند اما اگر تحت عنوان هتک و اهانت قرار نگیرند ادله‏ای که شامل وجوب ازاله نجاست از مسجد می‏شود شامل آلاتی مثل فرش و حصیر نمی‏شود چون انتساب اینها به مسجد از باب انتساب جزء به کل نیست.

بحث دیگری که در اینجا وجود دارد این است که اگر حصیر و فرش و امثال آن نجس شد و امرش دایر بود بین اینکه آن را از مسجد خارج و تطهیر کنیم سپس برگردانیم و بین اینکه موضع نجس را قطع و جدا کنیم و از مسجد خارج کنیم وظیفه مکلف چیست؟

مرحوم سید (ره) فرمود: «وجب تطهیره او قطع موضع النجس منه اذا کان ذلک اصلح من اخراجه و تطهیره کما هو الغالب»؛ بریدن و جدا کردن موضع نجس اصلح است از تطهیر کردن آن.

سؤال:خروج فرش یا حصیر جهت تطهیر مقدم است یا قطع و بریدن آن و یا اینکه هر دو یکسان است؟

پاسخ: به حسب ظاهر، تطهیر و بریدن یکسان هستند و مورد است که معین می‏کند کدام یک از این دو مقدم است نه اینکه خودِ ما بگوییم در همه فرش‏ها اعم از کوچک و بزرگ و سنگین و سبک قطع کردنِ موضع نجس مقدم بر تطهیر آن است؛ چون گاهی از اوقات بعضی از فرش‏ها کوچک است که می‏توان آن را جهت تطهیر از مسجد خارج و سپس برگرداند که در این صورت خروج فرش جهت تطهیر مقدم است ولی بعضی اوقات هم فرش و حصیرِ مسجد خیلی بزرگ است که خارج کردن آن برای تطهیر مشکل و سخت است لذا در این صورت باید موضع نجس بریده و قطع شود. حق در مسئله:

به نظر ما فرمایش مرحوم سید (ره) که فرمود: بریدن و قطع موضعِ نجس برخروج فرش (جهت تطهیر)مقدم است، صحیح به نظر نمی‏رسد بلکه تقدمِ بریدن یا خارج کردن جهت تطهیر به حسب موارد فرق می‏کند، یعنی گاهی اقتضاء می‏کند که فرش از مسجد خارج و تطهیر شود و گاهی اقتضاء می‏کند موضع نجس بریده و قطع شود.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. العروة الوثقی، ج1، ص86.

[2]. مسالک، ج1، ص327.

[3]. مجمع الفائدة و البرهان، ج1، ص 324.

[4]. توبه/28.

[5]. وسائل الشیعة، ج5، ص229، باب 24 من ابواب احکام المساجد، حدیث2.

Please publish modules in offcanvas position.