احکام المسجد92/09/16

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: احکام النجاسةتاریخ:16آذر 1392

موضوع جزئی: احکام المسجدمصادف با: 4صفر1435

سال:پنجم                                                                                                             جلسه: 30

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

مرحوم سید (ره) در مسئله 254 که در جلسه گذشته بیان کردیم فرمود: اگر عنوان مسجد تغییر کرد، به این نحو که کسی آن را غصب و به خانه تبدیل کند یا اینکه مسجد خراب شود به گونه‏ای که قابل تعمیر و نماز خواندن نباشد و ما قائل شدیم که می‏شود این مسجد را مکانی برای کشاورزی قرار داد، در این صورت جواز تنجیس آن و عدم وجوب تطهیرش- آن گونه که بعضی قائل شده‏اند- محل اشکال است و اظهر این است که تنجیس آن جایز نیست و تطهیر آن در صورتی که نجس شده باشد واجب است.

عرض کردیم دو مطلب باید مورد بررسی قرار گیرد:

اول: اگر عنوان مسجدیت زوال پیدا کرد آیا احکام مسجد از قبیل حرمت تنجیس، وجوب ازاله نجاست و امثال آن باقی است یا نه؟

دوم:آیا اگر عنوان مسجدیت از بین رفت وقفیت مسجد به قوت خود باقی است یا نه؟

گفتیم در رابطه با مطلب اول سه قول وجود دارد که قول اول را ذکر و دلیل آن را بیان کردیم، قول دوم را هم به طور مختصر اشاره کردیم که توضیح بیشتر را امروز بیان می‏کنیم.

قول دوم:

تنجیس مسجد حرام ولی ازاله نجاست از مسجد واجب نیست؛ به خاطر اینکه ادله عدم جواز تنجیس و وجوب ازاله شامل ما نحن فیه نمی‏شود؛ چون استصحاب نسبت به حرمت تنجیس، تنجیزی و نسبت به وجوب ازاله تعلیقی است، لذا استصحاب تنجیزی جاری می‏شود اما استصحاب تعلیقی جاری نمی‏شود.

توضیح مطلب: ما نسبت به حرمت تنجیس، استصحاب تنجیزی را جاری می‏کنیم؛ به این بیان که مکانی که عنوان مسجدیت آن تغییر پیدا کرده قبلاً مسجد بوده و تنجیس آن حرام بوده و اکنون که ما شک می‏کنیم آیا حرمت تنجیس به قوت خودش باقی است یا نه؟ استصحاب تنجیزی جاری می‏کنیم ولی استصحابی که نسبت به وجوب ازاله جاری می‏شود تعلیقی است چون معلق بر حصول تنجّس است و در صورتی که تنجّس حاصل شود ازاله آن واجب است لذا نمی‏توان به استصحاب تعلیقی تمسک کرد.

قول سوم:

تنجیس مسجد جایز و ازاله نجاست واجب نیست؛ چون ادله لفظیه دال بر عدم جواز تنجیس و وجوب ازاله نجاست شامل جایی که عنوان مسجدیت تغییر کرده نمی‏شود و به استصحاب هم نمی‏توان تمسک کرد؛ چون همان طور که سابقاً هم عرض کردیم استصحاب در رابطه با احکام کلیه جاریه نمی‏شود لذا نه تنجیس مسجد حرام است و نه ازاله نجاست از مسجد واجب است.

قول مختار:

به نظر ما احکام مسجد بعد از زوال عنوان مسجدیت باقی نمی‏ماند لذا تنجیس مسجد حرام نیست و ازاله نجاست از مسجد هم واجب نیست؛ چون احکام دایر مدار موضوعات است، پس حکم تابع موضوع است، اگر موضوع بود حکم هم هست و اگر موضوع نباشد حکم نیست لذا ادله لفظیهدال بر احکام مربوط به مسجد از قبیل حرمت تنجیس، وجوب ازاله نجاست و امثال آن مربوط به جایی است که عنوان مسجد باقی باشد ولی این ادله شامل جایی که عنوان مسجدیت تغییر کرده نمی‏شود. به استصحاب هم نمی‏توان تمسک کرد چون یکی از شرائط اصلی استصحاب، بقاء موضوع است در حالی که وقتی عنوان مسجدیت تغییر کند موضوع تغییر می‏کند لذا موضوع قبلی که مسجدیت باشد وجود ندارد تا در صورت شک،حرمت تنجیس و وجوب ازاله را استصحاب کنیم.پس به نظر می‏رسد کلام مرحوم سید (ره) [اظهر این است که بگوییم در صورتی که عنوان مسجدیت تغییر کند تنجیس مسجد حرام و ازاله نجاست از آن واجب است] تمام نیست. همچنین کلام مرحوم آقای خویی (ره) هم که خواست با جریان استصحاب حرمت تنجیس و وجوب ازاله را ثابت کند، تمام نیست.

بنابراین در جایی که عنوان مسجدیت تغییر کند نه تنجیس مسجد حرام است و نه ازاله نجاست واجب لکن چون مشهور معتقدندتنجیس مسجد جایز نیست ما نسبت به جواز تنجیس احتیاط می‏کنیم و می‏گوییم احتیاط این است که تنجیس مکانی که از مسجدیت خارج شده جایز نیست اما تطهیر آن واجب نیست.

مرحوم سید (ره) در مسئله مورد بحث (مسئله254) قیدی را مطرح کرده و فرموده: «و قلنابجواز جعله مكاناً للزّرع» که این قید ربطی به ما نحن فیه ندارد بلکه شمول احکام مسجد، جایی را که عنوان مسجدیت آن تغییر کرده دائر مدار وجود ادله لفظیهو عدم وجود ادله و در صورت نبود ادله لفظیه دائر مدار جریان و عدم جریان استصحاب است اما اجازه برای زراعت در مکانی که از عنوان مسجدیت خارج شده تأثیری در مسئله ندارد چونچه بسا ما اجازه زراعت در آن مکان را بدهیم ولی به حسب استصحاب، تنجیس آن جایر نباشد که توضیح آن را در جلسه آینده بیان خواهیم کرد.

«والحمد لله رب العالمین»

Please publish modules in offcanvas position.