احکام مسجد 92/09/18

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: احکام النجاسه    تاریخ: 18 آذر 1392

موضوع جزئی: احکام المسجد                                                                        مصادف با: 6  صفر1435

سال:پنجم                                                                                                                                      جلسه: 32

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسئله255:«إذا رأى الجنب نجاسة في المسجد فإن أمكنه إزالتها بدون المكث في حال المرور وجب المبادرة إليها، و إلا فالظاهر وجوب التأخير إلى ما بعد الغسل، لكن يجب المبادرة إليه حفظا للفورية بقدر الإمكان، و إن لم يمكن التطهير إلا بالمكث جنبا فلا يبعد جوازه بل وجوبه، و كذا إذا استلزم التأخير إلى أن يغتسل هتك حرمته»[1]؛ مرحوم سید می‏فرماید: اگر شخص جنب نجاستی را در مسجد ببیند و ازاله نجاست بدون مکث و توقف بلکه در حال عبور از مسجد ممکن باشد واجب است به ازاله نجاست بپردازد؛ مثلاً از یک سوی مسجد وارد شود و شلنگ آب را در حال راه رفتن به دست گیرد و همین طور آب را باز کند و نجاست را برطرف کند و الا اگر ازاله نجاست در حال عبور ممکن نبود جایز است ازاله را تا بعد از غُسل به تأخیر اندازد؛ یعنی برود غسل کند تا حالت جنابت بر طرف شود و بعد بیاید و مسجد را تطهیر کند. البته باید به انجام غُسل مبادرت ورزد و سریع غُسل خود را انجام دهد و از کاری که با فوریت تطهیر مسجد (فوریت عرفی) منافات دارد بپرهیزد.

اما اگر ازاله نجاست بدون مکث و توقفِ با حال جنابت امکان نداشت بعید نیست به جواز توقف بلکه به وجوب توقف فتوا داده شود. همچنین در فرضی هم که تأخیر ازاله تا بعد از غُُسل موجب هتک حرمت مسجد می­شود جایز بلکه واجب است با حال جنابت در مسجد توقف کرده و به ازاله نجاست بپردازد.

پس مسئله دو فرض دارد:

فرض اول: شخصِ جنب تمکن ازاله نجاست در حال عبور از مسجد را داشته باشد؛ شخص، جنب است ولی می‏تواند به گونه‏ای نجاست را بر طرف کند که لازمه‏اش توقف در مسجد نباشد، در این صورت واجب است به ازاله نجاست مبادرت ورزد مطلقا؛ اعم از آن که عدم ازاله موجب هتک حرمت شود یا موجب هتک حرمت نشود. در این فرض که شخصِ جنب در حال عبور از مسجد نجاست را بر طرف کرده دو امتثال به جا آورده؛ به این معنی که شارع فرموده توقفِ جنب در مسجد حرام و ازاله نجاست واجب است و جنب چون در حال عبور، نجاست را بر طرف کرده و توقف نکرده هم نهی از توقف جنب در مسجد را امتثال کرده و هم امر به ازاله نجاست را.

فرض دوم: شخصِ جنب تمکن ازاله از مسجد را در حال عبور ندارد یا به این خاطر که مسجد خصوصیتی دارد که نمی‏شود در حل عبور نجاست را بر طرف کرد و یا اینکه نمی­تواند در حال عبور مسجد را تطهیر کند.

ورود جنب به مسجد الحرام و مسجد النبی به هیچ وجه جایز نیست، پس برای شخص جنب امکان ازاله نجاست از آنها وجود ندارد. اگر هم جنب در بعضی موارد اجازه ورود به مسجد الحرام و مسجد النبی را دارد امکان ازاله نجاست در حال عبور را ندارد.

بین حرمت عبور و توقف جنب در مسجد و بین وجوب تطهیر مسجد تزاحم وجود دارد و در باب تزاحم سه صورت متصور است:

صورت اول: بین حرمت مکث از یک سو و بین فوریت وجوب ازاله نجاست از سوی دیگر مزاحمت وجود دارد. (الامر دار بین حرمت مکث و بین فوریت وجوب ازاله).

شخص جنب نجاست را در مسجد می‏بیند و امکان غسل کردن را دارد در اینجا بین فوریت مبادرت به ازاله و حرمت مکث تزاحم وجود دارد، در این صورت شخص باید ازاله را تأخیر بیندازد و نخست غسل کند و بعد بیاید نجاست را بر طرف کند.

نکته: غسل کردن شخص با فوریت ازاله نجاست از مسجد منافات ندارد؛ چون منظور از فوریت در اینجا فوریت عرفی است، لذا شخص جنب نخست  غسل می­کند سپس به ازاله نجاست می‏پردازد تا مرتکب حرمت توقف نشود.

ان قلت: همان گونه که اگر کسی در حال غرق شدن باشد و نجات او متوقف بر این باشد که شخص از زمین غصبی عبور کند تا بتواند او را نجات دهد لذا باید این حرام را مرتکب شود و او را نجات دهد در ما نحن فیه هم هر چند ازاله نجاست از مسجد متوقف بر ادخال جنب در مسجد باشد جنب باید داخل مسجد شده و به ازاله نجاست بپردازد و حق ندارد نخست غسل و سپس به ازاله نجاست بپردازد.

قلت: قیاس ما نحن فیه به نجات غریق صحیح نیست چون نجات شخص از غرق شدن از واجباتی است که اگر به تأخیر افتد منجر به غرق شدن شخص خواهد شد لذا انسان باید به آن مبادرت ورزد هر چند متوقف بر ارتکاب حرام و عبور از زمین غصبی باشد اما در ما نحن فیه (عدم دخول شخص جنب در مسجد برای ازاله نجاست) خلاف نظر شارع انجام نشده چون شخصِ جنب  فوراً غسل می‏کند و بعد از آن به ازاله نجاست می‏پردازد و این هیچ منافاتی با فوریت وجوب ازاله ندارد.

صورت دوم: بین حرمت مکث و توقفِ جنب در مسجد و اصل وجوب ازاله تزاحم وجود دارد، مثل اینکه تمکن از اغتسال ندارد (مثلاً آبی برای غسل ندارد) در اینجا امر دایر است بین ازاله نجاست در حالت جنابت و بین ترک ازاله، و حرمت مکث بر وجوب ازاله مقدم است؛ چون ازاله متوقف است بر ارتکاب حرام؛ یعنی اگر شخصِ جنب به ازاله نجاست بپردازد حرام مرتکب خواهد شد و از قبیل نجاتِ غریق نیست که اگر نجاتش ندهد آن شخص فوت می­شود زیرا در ما نحن فیه اگر شخصِ جنب نجاست را بر طرف نکند شخص دیگری مسجد را تطهیر خواهد کرد.

بنابراین ضابطه این است که اهم بر مهم مقدم است و از آیات و روایات چنین بدست می‏آید که حرمت مکث اهم و مقدم بر وجوب ازاله است لذا جنب نمی­تواند به خاطر ازاله نجاست در مسجد توقف کند.

اما اینکه مرحوم سید (ره) فرمود: «إن لم يمكن التطهير إلا بالمكث جنبا فلا يبعد جوازه بل وجوبه» شاید به این خاطر باشد که ایشان وجوب ازاله را اهم از حرمت توقف دانسته لذا فرموده: اگر برای تطهیر مسجد چاره‏ای جز توقف نبود بعید نیست که گفته شود مکث و توقف در مسجد جایز بلکه واجب است.

ولی نظر ما این است که حرمت مکث و توقف شخصِ جنب در مسجد اهمِ از وجوب ازاله است.

«والحمد لله رب العالمین»

 



[1]. العروة الوثقی، ج1، ص87-88.

Please publish modules in offcanvas position.