اخبار

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته

بحث در این بود که اگر ظرفی متنجّسِ به نجاست شود باید سه بار شسته شود، عرض کردیم که مرحوم سید (ره) بین آب قلیل و کثیر فرق گذاشته و فرموده است که اگر بخواهیم ظرفِ متنجّس را به وسیله آب کثیر تطهیر کنیم تعدد غَسل لازم نیست و یک بار شستن کفایت می‏کند حتی اگر آن ظرف به ولوغِ کلب، متنجّس شده باشد.

بحث در ادله‏ای بود که بر عدم لزوم تعدد در غَسل با آب کثیر ارائه شده بود، دلیل اول و دوم را در جلسه گذشته ذکر و مورد بررسی قرار دادیم.

دلیل سوم

شهید (ره) در کتاب ذکری فرموده است  که اطلاق ادله اقتضا می‏کند که بین آب قلیل و آب کثیر تفاوت است؛ به این بیان که از ادله‏ای که برای تطهیر به وسیله آب وارد شده است استفاده می‏شود که متنجّس، به وسیله شستن پاک می‏شود و این ادله اطلاق دارد و سخن از تعداد شستن در این ادله نیامده است لذا این اطلاق حاکی از این است که یک بار شستن کفایت می‏کند.

اشکال به دلیل سوم

اینکه گفته شد اطلاق ادله دلالت دارد بر این که یک بار شستن کفایت می‏کند ظاهراً کلام درستی است است لکن سخن این است که این اطلاقات مقید می‏شود به مواردی مثل اینکه اگر لباسی متنجّس به بول شده باشد، دو بار شستن لازم است یا اگر ظرفی متنجّسِ به خمر شده باشد تعدد غَسل نیاز دارد در حالی که در این موارد بین آب قلیل و آب کثیر فرق گذاشته نشده است و این شاهدی است بر اینکه بین آب قلیل و آب کثیر تفاوتی وجود ندارد یعنی در جایی که تعدد غَسل معتبر دانسته شده است، بین قلیل و کثیر تفاوت نیست و تعدد در هر دو معتبر است و در جایی که تعدد لازم نیست باز هم بین آب قلیل و آب کثیر تفاوت نیست و این خود شاهد بر این است که کلام مرحوم سید (ره) مبنی بر اینکه اگر ظرفِ متنجّس را با آب قلیل شستیم سه بار لازم است و اگر با آب کثیر شستیم یک بار شستن کافی است، صحیح نیست.

دلیل چهارم

روایت داود بن سرحان از امام صادق (ع)؛

عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَا تَقُولُ فِي مَاءِ الْحَمَّامِ؟ قَالَ: «هُوَ بِمَنْزِلَةِ الْمَاءِ الْجَارِي»[1]؛ داود بن سرحان می‏گوید که از امام صادق (ع) گفتم که در رابطه با آب حمام چه می‏گویید؟ حضرت (ع) فرمود که آب حمام به منزله آب جاری است آب حمام به منزله آب جاری است.

تقریب استدلال به روایت: گفته‏اند که با توجه به فرمایش امام (ع)، آب‏هایی که در حوضچه‏های حمام‏ها وجود دارد در عین حال که آب قلیل است لکن به منزله آب جاری دانسته شده است و این از باب این بوده که چون به آب کر (منبع اصلی و خزانه) متصل است به منزله آب جاری دانسته شده است و از این استفاده می‏شود که همان‏گونه که در روایات آمده است که در تطهیر با آب جاری، یک بار شستن کافی است در اینجا (آب حمام) نیز که آب حمام به آب کثیر متصل است یک بار شستن کفایت می‏کند و وقتی حمام حکم جاری را داشت، خود آن آب کثیر به طریق اولی به منزله جاری است و یک بار شستن با آن (آب کثیر) کافی خواهد بود. بنابراین، آب کثیر به طریق اولی به منزله آب جاری خواهد بود و در نتیجه تعدد غَسل در آن معتبر نیست.

اشکال

بعضی از بزرگان گفته‏اند که این تنزیل نه به اعتبار این است که کثیر به منزله آب جاری است که شما بگویید که هر حکمی برای آب جاری بیان شده است برای آب کثیر نیز ثابت است بلکه روایت صرفاً در مقام بیان «اعتصام» است یعنی آب حمام نیز چون به آب کثیر وصل است مثل آب جاری، معتصم است و اینکه در تمام احکام، حکم آب جاری را داشته باشد از این روایت استفاده نمی‏شود. بنابراین، از این روایت فقط معتصم بودن آب کثیر استفاده می‏شود نه بیشتر لذا نمی‏توان با استناد به روایت فوق گفت که آب کثیر نیز حکم آب جاری را دارد به این معنی که در تطهیرِ ظرفِ متنجّس، به وسیله آب کثیر نیز مانند شستن با آب جاری یک بار شستن کفایت می‏کند.

دلیل پنجم

صحیحه محمد بن مسلم؛

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الثَّوْبِ يُصِيبُهُ الْبَوْلُ قَالَ: «اغْسِلْهُ فِي الْمَرْكَنِ مَرَّتَيْنِ فَإِنْ غَسَلْتَهُ فِي مَاءٍ جَارٍ فَمَرَّةً وَاحِدَةً»[2]؛ محمد بن مسلم می‏گوید که از امام صادق (ع) درباره لباسی که بول به آن اصابت کرده است سؤال کردم، حضرت (ع) فرمود که آن را در طشت دو مرتبه بشوی ولی اگر آن را با آب جاری شُستی یک بار کفایت می‏کند.

تقریب استدلال: با استناد به این روایت گفته‏اند که آب کر نیز همانند آب جاری است و فرقی بین این دو نیست لذا همان گونه که در تطهیر با آب جاری یک بار شستن کافی است در تطهیر با آب کر نیز یک بار شستن کفایت می‏کند. مستدل گفته است که جمله دومی که در روایت آمده است بیان مفهوم جمله اول است؛ چون در جمله اول امام (ع) فرموده است: «اغْسِلْهُ فِي الْمَرْكَنِ مَرَّتَيْنِ» که مفهوم آن این است که حضرت (ع) فرموده است: «فَإِنْ غَسَلْتَهُ فِي مَاءٍ جَارٍ فَمَرَّةً وَاحِدَةً». گفته‏اند که ذکر آب جاری در روایت از باب مثال است نه به خاطر اینکه آب جاری خصوصیتی داشته باشد که در سایر آبها نباشد و به تعبیر روشن‏تر آب جاری نماینده تمام آب‏های عاصم است.

اشکال

مرحوم آقای خویی (ره) گفته است که این گونه مفهوم‏گیری کردن درست نیست زیرا اگر جای جمله اول و دوم عوض شود مفهوم آن چیز دیگری خواهد شد، یعنی اگر به جای «اغسله فی المرکن مرتین» که اول آمده است، «ان غسلته فی ماء جار فمرة واحدة» که دوم آمده است، ذکر می‏شد مفهومش این می‏شد که اگر خواستی با غیر آب جاری آن را بشویی اعم از اینکه با آب قلیل باشد یا با آب کثیر، تعدد غَسل لازم است چون یکی از مصادیق آب غیر جاری، آب کثیر است.   «والحمد لله رب العالمین»