فصل فی المطهرات 94/02/06

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته)

موضوع کلی: فصلٌ فی المطهّرات                                                       تاریخ: 6 اردیبهشت 1394

موضوع جزئی: الأول من المطهّرات، الماء- کیفیت تطهیر برنج، ماش و امثال آن      مصادف با: 7رجب 1436

سال: ششم                                                                                                                         جلسه: 84

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته

بحث در مسأله 327 بود، عرض کردیم که اگر برنج، ماش و امثال آن نجس شد، راه تطهیر آن این است که آن را در پارچه‏ای بگذاریم و در آبِ کُر قرار دهیم و اگر آب نجس در آن نفوذ کرده باشد، زمانی که برنج یا ماش را در آب کثیر قرار می‏دهیم، باید صبر کنیم تا به همان مقداری که آب نجس در برنج یا ماش نفوذ کرده، آب طاهر در آن نفوذ کند تا پاک شود. اما اگر بخواهیم برنج و ماشِ متنجّس را با آب قلیل بشوییم، باید آن را در ظرفی قرار دهیم و آب روی آن بریزیم و غُساله آن را جدا کنیم؛ البته این در صورتی است که خود آن ظرف در ابتدا پاک باشد که اگر این‏گونه بود، بعد از اینکه برنج و ماش را تطهیر کردیم، ظرف نیز به تبع آن پاک می‏شود و نیاز به سه بار شستن ندارد، البته مرحوم سید (ره) در ادامه فرمود که احتیاط مستحب این است که ظرف سه بار شسته شود. این در صورتی است که نجاست ظرف از طریق نجاست برنج و ماش باشد ولی اگر ظرف از طریق دیگری نجس شده باشد باید سه بار شسته شود تا پاک شود.   

دلیل

مستند فرمایش مرحوم سید (ره) که فرموده است که [زمانی که برنج و ماش با آب قلیل تطهیر می‏شود] ظرف نیز به تبع ماش و برنج پاک می‏شود روایت صحیحه محمد بن مسلم است؛

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الثَّوْبِ يُصِيبُهُ الْبَوْلُ قَالَ: «اغْسِلْهُ فِي الْمِرْكَنِ مَرَّتَيْنِ فَإِنْ غَسَلْتَهُ فِي مَاءٍ جَارٍ فَمَرَّةً وَاحِدَةً»[1]؛ محمد بن مسلم می‏گوید که از امام صادق (ع) در رابطه با لباسی که بول به آن اصابت کرده است سؤال کردم، حضرت (ع) فرمود که آن را در طشت دو بار بشوی، اما اگر آن را در آب جاری شستی، یک بار شستن کافی است.

تقریب استدلال به روایت: از اینکه امام (ع) در این روایت متعرض تطهیرِ جداگانه‏ی مِرکن نشده است [در حالی که امام (ع) در مقام بیان بحث از تطهیر بوده است] استفاده می‏شود که مِرکن (طشت) به تبع طهارت لباسی که در آن شسته شده است، پاک می‏شود چون اگر مِرکن به تبع لباس، پاک نمی‏شد لازم بود که امام (ع) به کیفیت تطهیر آن نیز اشاره می‏کرد، در حالی که هیچ اشاره‏ای به تطهیر مِرکن نشده است لذا فهمیده می‏شود که مِرکن نیز به تبع لباس، پاک می‏شود.

اشکال آقای خویی (ره)

آیت الله خویی (ره) استدلال به روایت محمد بن مسلم را نپذیرفته و فرموده است که تعمیم دادن این مطلب به گونه‏ای که گفته شود که هر چیزی [اعم از مِرکن و غیر آن] که لباس، در آن شسته شود به تبع طهارت لباس، پاک می‏شود، صحیح نیست زیرا چه بسا که این روایت مختص به «مِرکن» باشد و شامل بقیه ظروف نشود چون همان طور که در جلسات قبل بیان شد، ظرف به شیئی گفته می‏شود که اختصاص به أکل و شرب دارد و اطلاق ظرف بر چیزی که مورد استفاده برای أکل و شرب نباشد صحیح نیست، لذا با توجه به اینکه معلوم نیست عنوان ظرف بر «مِرکن» نیز صادق باشد [چون مِرکن اختصاص به أکل و شرب ندارد] نمی‏توان گفت که حکمی که برای مرکن بیان شده است به سایر ظروف نیز تعمیم داده می‏شود و شامل همه ظروف می‏شود. بنابراین، استفاده طهارت به وسیله تبعیت که از روایت محمد بن مسلم فهمیده شد فقط مختص به «مِرکن» است و سایر ظروف را شامل نمی‏شود. در نتیجه آیت الله خویی (ره) معتقد است که اگر برنج و ماش را در ظرفی قرار دادیم و آن را با آب قلیل شستیم، ظرف به تبع طهارتی که برای برنج و ماش حاصل شده، پاک نمی‏شود بلکه ظرف باید سه بار شسته شود تا پاک گردد و دلیل این مطلب نیز موثقه عمار است [که در جلسات گذشته ذکر شد] که حکم به سه بار شستن ظروف را مطرح کرده است.

مسأله 328: «الثوب النجس يمكن تطهيره بجعله في طشت و صبّ الماء عليه ثمّ عصره و إخراج غسالته و كذا اللحم النجس و يكفي المرّة في غير البول و المرّتان فيه إذا لم يكن الطشت نجساً قبل صب الماء و إلّا فلا بُدّ من الثلاث و الأحوط التثليث مطلقاً».[2]

مرحوم سید (ره) فرموده است که تطهیر لباس نجس [با آب قلیل] به این نحو است که آن را در طشت قرار می‏دهیم و روی آن آب می‏ریزیم و سپس آن را فشار می‏دهیم و غساله آن را خارج می‏کنیم، هم‏چنین گوشتِ خامی که نجس شده است به همین کیفیت تطهیر می‏شود [یعنی گوشت را در طشت می‏گذاریم و روی آن آب می‏ریزیم و غساله آن را با فشردن خارج می‏کنیم] و یک بار شستن متنجّس در صورتی که به غیر بول، نجس شده باشد کافی است ولی اگر به بول، متنجّس شده باشد باید دو بار شسته شود. این در صورتی است که طشت قبل از ریختن آب در آن، پاک بوده است [به این معنا که بعد از تطهیر لباس یا گوشت خام، طشت نیز که نجاستش از طریق نجاست لباس یا گوشت بوده است به تبع طهارت آنها، پاک می‏شود] اما اگر طشت از قبل نجس بوده است [یعنی طشت، نجس بوده و سپس گوشت یا لباس در آن ریخته شده است تا تطهیر شود] باید آن را سه بار بشوییم تا پاک شود، البته احتیاط مستحب این است که در هر صورت [چه قبلاً پاک بوده و چه نجس بوده است] سه مرتبه شسته شود.

بحثی که در رابطه با مسأله فوق مطرح است بحث تازه‏ای نیست و بخش عمده‏ای از آن مربوط به ورود ماء در نجس یا متنجّس است که در جلسات گذشته (جلسه47، مورخه4/11/1393) به طور مفصل مورد بحث قرار گرفته است [می‏توانید به آنجا مراجعه کنید]. عبارت مرحوم سید (ره) این بود: «و أما الثاني فالتعدد في بعض المتنجسات كالمتنجس بالبول و كالظروف و التعفير كما في المتنجس بولوغ الكلب و العصر في مثل الثياب و الفرش و نحوها مما يقبله و الورود أي ‌ورود الماء على المتنجس دون العكس على الأحوط‌».[3]

دلیل این مطلب نیز عرف است که عرف مردم این گونه است که وقتی چیزی را در طشت می‏شویند معمولاً آب روی آن می‏ریزند، روایاتی نیز که در این زمینه وارد شده است این مطلب را تأیید می‏کند.

«والحمد لله رب العالمین»



[1] . وسائل الشیعة، ج3، ابواب النجاسات، باب2، ص397، ح1.

[2]. العروة الوثقی، ج1، ص116.

[3]. همان، ج1، ص107.

Please publish modules in offcanvas position.