تفسیر سوره بقره آیه 41 مورخ 95/01/11

درس تفسیر حضرت آیت‎الله حسینی بوشهری (دامت برکاته)

موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره»                                                تاریخ:  11فروردین 1395

موضوع جزئی: تفسیر آیه 41                                                                   مصادف با: 20 جمادی الثانی 1437

سال تحصیلی: 95-94                                                                                                   جلسه: 93

                         

  

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

تفسیر آیه41

«وَ آمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِمَا مَعَكُمْ وَ لاَ تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ وَ لاَ تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَناً قَلِيلاً وَ إِيَّايَ فَاتَّقُونِ»[1]؛ و به آنچه نازل كرده‌ام ‌[قرآن‌] ايمان بياوريد! كه نشانه‌هاى آن با آنچه در كتاب‎هاى شماست مطابقت دارد و نخستين كافر به آن نباشيد! و آيات مرا به بهاى ناچيزى نفروشيد! (و به خاطر درآمد مختصرى، نشانه‌هاى قرآن و پيامبر اسلام (ص) را، كه در كتب شما موجود است، پنهان نكنيد!) و تنها از من (و مخالفت دستورهايم) بترسيد (نه از مردم).

مرحوم طبرسی (ره) در کتاب شریف تفسیر مجمع البیان در رابطه با شأن نزول آیه مذکور [و دو آیه بعد از آن] فرموده است که در زمان نبی مکرّم اسلام (ص)، یهودیان هر ساله مجلس و مهمانی باشکوهی برپا می‎کردند که هدف از اجرای آن مقابله با بعثت و دعوت پیامبر اکرم (ص) بود. حتی یهودیان آن زمان نسبت به آیاتی که در مورد اوصاف پیغمبر (ص) در تورات وجود داشت، دست به تحریف  می‏زدند و آن آیات را به نفع خود توجیه می‎کردند.

اولین نکته‎ای که راجع ‎به این آیه مذکور قابل ذکر است این است که مخاطبین این آیه شریفه یهودیان می‎باشند. همان‎طور که در آیه قبل نیز بیان شد، خداوند متعال، بنی اسرائیل را به یادآوری نعمت‎های گذشته و وفای به پیمان الهی دعوت کرد و در آیه 41 و دو آیه بعد از آن، خداوند متعال دستوراتی را به بنی اسرائیل عرضه می‎دارد و از آنان می‎خواهد که به این دستورات پایبند باشند.

اولین دستوری که بنی اسرائیل مخاطب آن قرار گرفته‎اند، ایمان به آیاتی است که بر نبی گرامی اسلام (ص) نازل شده است. در رابطه با ویژگی این آیات گفته شده است که این آیات با آیات تورات و انجیل همخوانی داشته است و در آنها [تورات و انجیل] نیز به این آیات اشاره شده است؛ به عنوان نمونه در جریان انجیل آمده است: «مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ»[2]؛ رسولى كه بعد از من مى‌آيد و نام او احمد است.

سؤال

مقصود از واژه «انزلت» در عبارت «وَ آمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِمَا مَعَكُمْ» چیست؟

پاسخ

اکثر مفسرین معتقدند که مقصود از «انزلت» در عبارت بالا، آیات قرآن است. البته برخی دیگر از مفسرین عقیده دارند که این واژه (انزلت) معنای وسیع‎ و گسترده‎ای را شامل می‎شود و علاوه بر اینکه قرآن و آیات آن را نیز در بر می‎گیرد، نبی گرامی اسلام (ص) را نیز شامل می‎شود؛ به تعبیر روشن‎تر بر اساس نظر این عده از مفسرین، واژه «انزلت» به معنای «ارسلت» نیز می‎باشد. این عده در بیان دلیل کلام خود به برخی از آیات قرآن از جمله آیه ذیل اشاره کرده‎اند؛

«... قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْراً* رَسُولاً يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ»[3]؛ خداوند چيزى كه مايه تذكّر است را بر شما نازل كرده است و رسولى به سوى شما فرستاده است كه آيات روشن خدا را برای شما تلاوت مى‌كند.

البته به نظر می‎رسد که نظر این دسته از مفسرین قابل قبول نباشد زیرا هرچند عبارت «انزل» در برخی از موارد برای رسول خدا (ص) به کار رفته است ولی آن (انزل) همراه با قرینه خاصی آمده است لکن چون در آیه مورد بحث (آیه41) واژه «انزلت» بدون قرینه آمده است مقصود از آن تنها آیات قرآن می‎باشد و نبی گرامی اسلام (ص) را شامل نمی‎شود.

سؤال

چرا خداوند متعال به یهودیان دستور داده است تا ایمان بیاورند، در حالی که یهودیان دارای کتاب آسمانی بوده‎ و به نوعی از اهل ایمان محسوب می‎شدند.

پاسخ

پاسخ این است که ارتباط ادیان الهی، ارتباط عرضی نیست بلکه ارتباط طولی است؛ به تعبیر روشن‎تر اگر پیامبر جدیدی مبعوث شد و دین تازه‎ای آورد، پیروان آن دین قبلی باید از دین جدید پیروی کنند بنابراین، چون اسلام به عنوان آخرین و کامل‎ترین دین از جانب خداوند به انسان عنایت شده است، جایی برای یهودیت و مسیحیت باقی نخواهد ماند لذا بر اساس آیه 41، یهودیان باید به جای پیروی از تورات، به دستورات قرآن عمل کنند و اگر کسی به غیر از دین اسلام عمل کند، اعمال او مورد قبول واقع نخواهد شد. البته این در صورتی است که حجت بر آن شخص تمام شده باشد لذا اگر حجت تمام نشده باشد و به دین قبلی عمل کند، مورد عقاب نخواهد بود ولی از آنجایی که حجت بر عالمان و توده یهودیان تمام شده است، اگر به دینی غیر از اسلام، گرایش پیدا کنند، دین آنان مورد قبول نخواهد بود.

نکته: علاوه بر تکالیفی که مرتبط با اصول دین است، تکالیف مربوط به فروع دین نیز یهود را شامل می‎شود؛ به عنوان نمونه فردای قیامت یهودیان در رابطه با نماز نیز  مورد سؤال و پرسش قرار خواهند گرفت.

نکته دیگری که در رابطه با آیه مورد بحث (آیه 41 بقره) قابل ذکر است در رابطه با مصدِّق بودن قرآن نسبت به تورات و انجیل است. بر اساس این آیه شریفه، در آن زمان تورات و انجیلی که در اختیار مردم بوده است تحریف نشده بود که آیات ذیل نیز بر این مطلب اشاره دارند؛

آیه اول: «فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ»[4]؛ اگر راست مى‌گوييد تورات را بياوريد و بخوانيد.

آیه دوم: «وَ عِنْدَهُمُ التَّوْرَاةُ فِيهَا حُكْمُ اللَّهِ»[5]؛ در حالى كه تورات نزد ايشان است؛ و در آن، حكم خدا هست.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. «البقره»: 41.

[2]. «الصف»: 6.

[3]. «الطلاق»: 11-10.

[4]. «آل عمران»: 93.

[5]. «المائده»: 43.

Please publish modules in offcanvas position.