اخبار

لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ الّا بِاللهِ العَلِیِ العَظیِم، حَسبُنَا الله وَ نِعمَ الوَکیِل، نِعمَ المَولی وَ نِعمَ النَّصیِر.

اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَان الرَّجِیم بِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِیم.

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين بَارِء الْخَلَائِقِ أَجْمَعِينَ، باعِثِ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْمُرْسَلِين ثُمَّ الصَلاةُ و السَّلامُ عَلَى سَيِّدِنَا وَ نَبِيِّنَا حَبیبِ إلِهِ العالَمین أبِی‌القاسِم مُحَمَّد (ص) وَ عَلَى آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ المَعصومین المُکَّرَمین الهُداةِ المَهدیّین و اللَّعنُ الدائِم عَلی أعدائِهِم أجمَعین مِنَ الآن إلی قِیامِ یَومِ الدِّین آمینَ یا رَبَّ العالَمین»

 لَوْلاَ خَمْسُ خِصَالٍ لَصَارَ النَّاسُ کُلُّهُمْ صَالِحِیْنَ: أَوَّلُهَا الْقَنَاعَة بِالْجَهْلِ  وَالثانی الْحِرْصُ عَلَى الدُّنْیَا وَالثالث الشُّحُّ بِالْفَضْلِ  وَالرابع الرِّیَاءُ فِى الْعَمَلِ  وَالخامس اْلإِعْجَابُ بِالرَّأْیِ »[1]

مقدمه: در ابتدای سخن حلول ماه شعبان، ماه رسول‎الله(ص) و مناسبت‎های خجسته این ماه را صمیمانه و متواضعانه خدمت شما بزرگواران و شرکت کنندگان در هفتمین جشنواره علامه حلی تبریک و تهنیت عرض می‎نمایم. بنده در ابتدا به شرح این روایت می‎پردازم و بعد از آن در رابطه با وضعیت شیعه و روحانیت شیعه در جهان مطالبی را مطرح خواهم کرد.

وجود مقدس امیرالمؤمنین(ع) می‎فرمایند اگر پنج ویژگی در آدمیان وجود نداشت، مردم به مقام صالحین می‎رسیدند و درست کردار می‎شدند. اولین مانع پیش روی افراد، قناعت به داشته‎ها است که باعث می‎شود افراد به جهل و نادانی بسنده کنند. مانع دوم وابستگی به دنیا است که باعث می‎شود انسان آن رشد و بالندگی معنوی را نداشته باشد. خصوصیت سومی‎که باعث عدم رسیدن مردم به مقام صالحین می‎شود بخل است. گاهی افراد امکانات اضافه‎ای در اختیار دارند ولی در بخشیدن آن‎ها به دیگران بخل می‎ورزند و سعی می‎کنند همه چیز را برای خود داشته باشند؛ لذا دیگران را نسبت به آن چه که دارند محروم می‎کنند. مانع چهارم خودنمایی در عمل و مانع آخر هم خوشیفتگی است. بنابراین افرادی که دارای این ویژگی‎ها و خصوصیات باشند، نمی‎توانند وارد اردوگاه صالحین شوند.

وضعیت و جایگاه شیعیان در جهان

جامعه علمی ‎شیعه از نظر کمیت هیچ گاه در طول تاریخ به به اندازه امروز بزرگ نبوده است. همچنین هیچ وقت از لحاظ قدرت شیعه به اندازه امروز توانمند و قدرتمند نبوده است. امروز در یک گوشه‎ای از دنیا و در یک منطقه استراتژیک، حاکمیت و قدرت به دست شیعه، روحانیت و عالمان دین است. هیچ وقت به اندازه امروز شیعیان از نظر تمکن مالی و سایر امکانات بهره‎مند و برخوردار نبوده است. امروز رسانه‎های عظیمی در اختیار شیعه است، همچنین هیچ وقت به اندازه امروز شیعیان در جهان معروف نبوده‎اند ولی اکنون روحانیت در بین مسلمان و غیرمسلمان دارای احترام و تجلیل خاصی است.

شیعه به عنوان یک مجموعه عقل گرا، خردورز و پایبند به اصول منطقی، در جهان دارای احترام است. امروز ابرقدرت‎های عالم با همه آن‎چه که با ما دشمنی می‎کنند ولی با حالت تعظیم از شیعه و ایران و روحانیت یاد می‎کنند. سرانجام در یک جمله کوتاه عرض می‎نمایم که هیچ وقت به اندازه امروز مسئولیت بر دوش روحانیت و عالمان دین نبوده است، زیرا امروز در این عالم ما مدعی هستیم و لذا مسئولیت ما، مسئولیت سنگینی است.

اولین وظیفه‎ای که متوجه همه ماست این است که باید یک فهم عمیق و همه جانبه در رابطه با دین داشته باشیم. نام عالم دین همراه او است، یعنی کسی که نسبت به دین دانش و فهم و علم لازم را دارد. وظیفه بعدی ما این است که باید در همه عرصه‎ها و زمینه‎های دینی کار مطالعاتی و پژوهشی داشته باشیم. امروز یک روحانی در هر جا حضور پیدا می‎کند انتظار جامعه این است که چون این شخص عالم است و لباس دین را پوشیده است باید پاسخگوی سؤالات آنان باشد. رسالت سومی‎که متوجه حوزه‎های علمیه است رسیدن به کمالات اخلاقی مطلوب است. نکته چهارم داشتن بینش لازم در عرصه‎های مختلف سیاسی است. امروز شما نمی‎توانید بگویید که نسبت به مسائل سیاسی بی‎تفاوت هستیم بلکه روحانیت باید در متن جامعه باشد و تمام رویدادهای جامعه را رصد کند. نکته آخر این است که براساس مطالعات گسترده و بینش اخلاقی ـ سیاسی باید تبلیغ همه در جامعه انجام شود. امروز نسل جوانِ حوزه‎هایِ ما، بزرگترین سرمایه حوزه‎های ما هستند. نسل جوان هم سرمایه امروز و هم سرمایه فردا است و ما باید در رابطه با نسل جوانِ حوزه، سرمایه گذاری کنیم تا بتوانیم آن نتایج لازم را داشته باشیم. حوزه‎های علمیه ما تنها یک نهاد آموزشی یا یک نهاد تبلیغی نباید باشند بلکه حوزه‎های علمیه باید مجموعه‎ای از نهادهای آموزشی و پژوهشی و تبلیغی باشند. طلبه‎ای که 15 سال درس بخواند و درس خارج را تمام کند ولی صفحه‎ای را با علم و آگاهی خود به عنوان یک اثر برجا نگذاشته باشد، نمی‎توانیم این طلبه را به عنوان یک طلبه جامع حوزوی بشناسیم. طلبه‎ای را که قصد تبلیغ ندارد و سالیان طولانی فقط در حوزه مانده است و حافظه خود را تکمیل کرده است، نمی توانیم به عنوان یک سرمایه تلقی کنیم [اگرچه شأناً یک سرمایه است].

 گاهی در حوزه‎ها احساس می‎کنیم که گویا همگی یک حرکت را شروع کرده‎ایم ولی در حقیقت نسبت به حوزه‎ها کمی بی‎مهری اتفاق می‎افتد. در این راستا اولین اقدامی‎ که باید انجام دهیم این است که طلبه‎ای را که از سال اول می‎پذیریم باید مرحله به مرحله برای او انگیزه ایجاد کنیم و راه را نشان دهیم و موانع را برداریم؛ تا این طلبه در وسط راه دچار تحیر و سرگردانی نشود که آینده من چه می‎شود.

گام دوم مشخص کردن هدف است. اگر انگیزه را قوی کنیم اما هدف در کنار آن ناشناخته باقی بماند، آن خروجی مطلوب بدست نخواهد آمد. لذا طلبه ما باید بصورت هدفمند مشغول تحصیل باشد و ما نیز باید قابلیت‎ها و توانایی‎های او را در این مسیر شناسایی کنیم.

گام سوم پرهیز کردن از انزوا طلبی است. روحانیت باید در متن جامعه باشد و نکته چهارم پرهیز از فعالیت‎های افراطی و سرگرمی‎های بی‎مورد است که جز هدر دادن وقت و فرصت خروجی دیگری ندارد. بنابراین اگر ما این چهار نکته را در طلاب ایجاد کنیم، طلاب ما در آموزش و پژوهش و اخلاق به آن رشد لازم می‎رسند.

اگرچه سفارش کلی اسلام این است که در زندگی دنیایی قناعت کنید که  روایات و مجامع روایی را نگاه کنید دستور به قناعت است ولی در مورد علم سرزنش می‎کند. لذا در رابطه با علم قناعت معنا ندارد. علامه طباطبایی(ره) ده هزار جلد کتاب مطالعه کرده ‎اند و کشورهای متعددی رفته است و سی سال کتابخانه‎های کشورهای مختلف را بررسی کرده است و حاصل این زحمات «الغدیر» شده است. زمانی که دست راست علامه میرحامد حسین از کار افتاد، ایشان با دست چپ می‎نوشت. زمانی که از مطالعه کردن در حال نشستن عاجز ماند، دراز می‎کشید و کتاب را روی سینه می‎گذاشت و لذا بعد از فوت ایشان، از پسر او سؤال کردند چرا روی سینه پدر این حالت ایجاد شده است؟ پسر ایشان گفت به خاطر گذاشتن کتاب روی سینه و مطالعه کردن است.

در گذشته افراد به صورت انفرادی تصمیم می‎گرفتند تا کار پژوهشی انجام دهند ولی امروز برای شما عزیزان ساز و کار تعیین شده است، کارگاه تشکیل می‎شود و روش تحقیق را به شما می‎آموزند و اساتید فن شما را هدایت و راهنمایی می‎کنند و در کنار آن حمایت مادی و معنوی می‎شوید. در گذشته بزرگان ما در اوج فقر و نداری کارهای بزرگ علمی را به سامان می‎رساندند. لذا بنده از شما عزیزان درخواست دارم که پیام این همایش را به استان‎های خود برسانید که «باید شبانه روز مجاهدت و تلاش کنیم». مسئولان پژوهش و معاونت پژوهش حوزه‎های سراسر کشور باید همت بگذارند و نسبت به مسئله پژوهش فرهنگ سازی کنند. زیرا در رابطه با مسئله آموزش تا حد قابل توجهی فرهنگ سازی شده است اما نسبت به پژوهش نیازمند فرهنگ سازی هستیم. بنابراین در متن درس و نحوه آموزش استاد باید ویژگی پژوهشی وجود داشته باشد تا شعار آموزشِ پژوهش محور تحقق پیدا کند. متأسفانه درصد بسیار بالایی از حوزه‎های ما سمت و سوی آموزشی که باید این دو مسئله در هم آمیخته شوند تا خروجی کار محسوس‎تر شود.

گام دوم آموزش مهارت های پژوهشی است که الحمدلله چند سالی است که شروع شده است و ما نتیجه آن را در نحوه نگارش و محتوای مطالب می‎بینیم. ما باید در بین استعدادهای ارزشمند خود رصد کنیم و پژوهشگران برتر را شناسایی کنیم، تا در هر مدرسه حتی دو نفر و در سطح  استان حتی بیست نفر را شناسایی کنیم و در این چند ساله اول طلبگی روی آنان سرمایه‎گذاری کنیم.

در پایان بحث بنده چند نکته را خدمت دست اندرکاران مسئله پژوهش و پژوهشگران عزیز عرض می‎نمایم:

1. ما باید امکانات مناسب مانند کتابخانه و نرم افزارهای تخصصی در اختیار پژوهشگران قرار دهیم و عزیزان باید از راه مختلف مانند بحث نمرات درسی مورد تشویق قرار گیرند. بنده با حمایت مادی مخالف نیستم ولی همه چیز حمایت مادی نیست بلکه بیشترین حمایت ما باید حمایت معنوی باشد و حمایت مادی باید در حدی باشد که ضرورت‎ها را برطرف کند

2. عزیزان پژوهشگر اولین کاری که باید انجام دهند این است که سطحی نگر نباشند و سطحی قلم نزنند. به عنوان نمونه به اینترنت مراجعه نکنند و چند مطلب را با هم ترکیب کنند و بعد بگویند که ما مقاله علمی ارائه کردیم؛ بلکه شما عزیزان باید فکر کنید و مطالعه کنید سرمایه علمی خود را بالا ببرید و بعد این تراوش فکر شماست که باید به قلم در آید. البته ممکن است در ابتدا خوب نباشد ولی به تدریج که قلم بزنید به نتیجه خوب خواهد رسید.

3. اخلاق پژوهشی را رعایت کنید و دست برد به نوشته دیگران بدون نام و نشان نبرید، زیرا اگر چنین کاری را انجام دهید آن هیبت و شکوه نوشته شما از بین خواهد رفت. در حالی که اگر به منبع اشاره کنید هیچ مشکلی برای شما ایجاد نمی‎شود. در پایان توصیه من به شما عزیزان این است که در کنار کارهای آموزشی و پژوهشی به اخلاق هم توجه خاص داشته باشید چرا که در روایات آمده است «الْعَالِمُ مَنْ شَهِدَتْ بِصِحَّةِ أَقْوَالِهِ‏ أَفْعَالُهُ‏»^[2]؛ عالم کسی است که مهم‎ترین گواه در درستی گفته‎هایش، افعال و رفتار او باشد.

«والحمد لله رب العالمین»