الصلاة فی النجس 93/02/21

 

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: احکام النجاسة                                                                              تاریخ: 21 اردیبهشت 1393
موضوع جزئی: الصلاة في النجس                                                                              مصادف با: 11 رجب 1435 سال: پنجم                                                                                                                                   جلسه: 84

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسئله283: «إذا كان أطراف الشبهة ثلاثة يكفي تكرار الصلاة في اثنين، سواء علم بنجاسة واحد و بطهارة الاثنين أو علم بنجاسة واحد و شك في نجاسة الآخرين أو في نجاسة أحدهما، لأن الزائد على المعلوم محكوم بالطهارة و إن لم يكن مميزا، و إن علم في الفرض بنجاسة الاثنين يجب التكرار بإتيان الثلاث، و إن علم بنجاسة الاثنين في أربع يكفي الثلاث، و المعيار كما تقدم سابقا التكرار إلى حد يعلم وقوع أحدها في الطاهر»[1]

در مسئله قبل بحث در این بود که اگر انسان دو لباس مشتبه دارد و در کنار این دو لباس، یک لباس طاهر نیز دارد جایز نیست به جای اینکه در لباس طاهر نماز بخواند در آن دو لباس مشتبه نماز را تکرار کند، بلکه باید در همان لباس طاهر نماز بخواند. حال در این مسئله (مسئله 283) بحث در این است که اگر اطراف شبهه از دو تا تجاوز کند؛ مثلاً بین سه لباس مشتبه مردد است که دو تا از این سه لباس، طاهر است باید به اندازه‌ای که یقین پیدا کند نماز را در لباس طاهر خوانده اکتفاء کند، یعنی دو تا نماز بخواند کافی است، یعنی تكرار نماز در دو لباس كفايت مى‏كند، خواه به نجاست يكى و به طهارت دو لباس دیگر علم داشته باشد یا به نجاست يكى علم داشته باشد لکن در نجاست آن دو لباس ديگر يا يكى از آن دو شك داشته باشد، چون در موارد شک در موضوعات، برائت جاری می‌شود به جهت آن كه زايد بر معلوم النجاسة، محكوم به طهارت است و هر چند تميز داده نشود و نسبت به موارد مشکوک، اصالة الطهارت جاری می‏شود.

مرحوم سید (ره) در ادامه می‏فرماید: «و إن علم في الفرض بنجاسة الاثنين يجب التكرار بإتيان الثلاث و إن علم بنجاسة الاثنين في أربع يكفي الثلاث، و المعيار كما تقدم سابقا التكرار إلى حد يعلم وقوع أحدها في الطاهر»، اگر در فرض مذكور كه اطراف شبهه‏، سه جامه است به نجاست دو تاى از آنها علم پيدا كرد در این صورت واجب است سه نماز بخواند. و اگر به نجاست دو لباس در بين چهار تا لباس علم دارد، تكرار سه نماز كفايت مى‏كند. و معيار، آن است كه چندان نماز را تكرار كند كه علم پيدا كند به وقوع يكى از آنها در لباس پاك و به عبارت ديگر، ميزان كلى آن است كه بر عدد معلوم النجاسة يكى بيفزايد.

همان طور که قبلاً عرض شد علم اجمالی به نجاست لباس داریم، در این صورت باید نماز را تکرار کنیم. مبنای ما این قاعده اصولی است که «العلم الاجمالی کالعلم التفصیلی منجّز لتکلیف» علم اجمالی مثل علم تفصیلی است و موافقت با علم اجمالی واجب است و مخالفت با آن حرام است و باید نماز را تکرار کند تا یقین پیدا ‌کند که ذمه‌اش بری شده و وظیفه را انجام داده و چیزی به عهده‌اش نیست.

مسئله 284: «إذا كان كل من بدنه و ثوبه نجسا و لم يكن له من الماء إلا ما يكفي أحدهما فلا يبعد التخيير و الأحوط تطهير البدن، و إن كانت نجاسة أحدهما أكثر أو أشد لا يبعد ترجيحه»[2].

هر گاه بدن و جامه‏ى شخص هر دو نجس باشد و آب نداشته باشد مگر به قدر تطهير يكى از آن دو، بعيد نيست مختار باشد در تطهير هر كدام كه بخواهد و احوط، تطهير بدن است. و اگر نجاست يكى از آن دو بيشتر يا اشدّ باشد، بعيد نيست ترجيح آن.

سؤال این است که آیا مخیر است بدن را تطهیر کند یا لباس را تطهیر کند یا ترجیح به تطهیر بدن است؟ مرحوم سید (ره) فرموده تخییر بعید نیست و بعد می‌فرماید احوط، تطهیر بدن است.

این مسئله از صغریاتِ کبرای باب تزاحم است یا از صغریاتِ کبرای تعارض؟ مرحوم سید (ره) و مشهور مسئله را به باب تزاحم برده‏اند. در باب تزاحم این گونه است که گاهی بین یک جزء نماز و جزء دیگر مزاحمت ایجاد می‏شود که آیا این جزء را بخوانم یا جزء دیگر را و فرض این است که یک جزء را بیشتر نمی‏تواند انجام دهد لذا باید به مرجحات رجوع شود.

در باب تزاحم مثال انقاض غریق مطرح است که در مقام امتثال مشکل است هر دو نفر را نجات دهد و چون توانایی نجات یکی از دو نفر را دارد و این دو تکلیف مستقل است و نمی‌تواند هر دو را باهم انجام دهد لذا باید سراغ مرجحات و اهم و مهم برویم، یعنی ببینم کدام را نجات دهیم بهتر است؛ مثلاً یکی از آنها دانشمند و عالم بزرگی است که نجات آن عالم مهمتر است در نتیجه آن دانشمند را نجات می‌دهد.

در ما نحن فیه هم یک آب بیشتر ندارد و مخییر است که لباس را تطهیر کند یا بدن را تطهیر کند لذا باید به مرجحات رجوع شود و هر کدام مهمتر است را انجام دهد و اگر مرجّحی نبود مخیر است در تطهیر بدن یا لباس. مرحوم سید (ره) در ادامه می‏فرماید:  ؛ احتیاط در این است که بدن را تطهیر کند.

مرحوم آقایی خویی (ره) وجهی را برای کلام مرحوم سید (ره) بیان کرده که می‌تواند مرجّح باشد. ایشان می‌فرماید: بدن جزء مصلی است و لباس خارج از مصلی محسوب می‌شود و به خاطر این است که مرحوم سید فرموده: «الأحوط تطهير البدن».



.[1] العروة الوثقی، ج1، ص98 .

.[2] همان، ج1، ص98-99 .

Please publish modules in offcanvas position.