درس تفسیر حضرت آیة الله حسینی بوشهری |
«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
تفسیر آیه23: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ»[5]؛ و اگر درباره آنچه بر بنده خود [پيامبر] نازل كرده‌ايم شك و ترديد داريد، (دست كم) يك سوره همانند آن بياوريد و گواهان خود را- غير خدا- براى اين كار، فرا خوانيد اگر راست مى‌گوييد!
دو احتمال در مورد ضمیر «هاء» در «مثله» وجود دارد:
احتمال اول: ضمیر «هاء» به «عبد» یعنی پیامبر (ص) بر میگردد و منظور این است که همان طور که پیامبر (ص) سوره آورده شما هم یک سوره مثل او بیاورید.
احتمال دوم: ضمیر «هاءم به قرآن بر میگردد و منظور این است که شما هم اگر میتوانید یک سوره مثل قرآن بیاورید.
احتمال صحیح همین احتمال دوم است.
نکته جالب این است که خداوند متعال در آیات قبل رمز و راز موفقیت متّقین را در عبودیت و بندگی دانست، همچنین اصول بنیادی فکری متقین بر اساس یک اندیشه توحیدی شکل گرفته بود اما در این آیه نبوت به عنوان مبنای دوم فکری متقین بیان میشود یعنی بعد از توحید، نوبت به نبی میرسد که بنیاد دوم فکری متقین است، یعنی متقین کسانی هستند که پیامبر (ص) و قرآنی را که او از طرف خداوند متعال آورده قبول دارند و به رسمیت میشناسند لذا شما منکرین قرآن و پیامبر (ص) اگر میتوانید یک سوره مثل قرآن بیاورید.
نکته دیگر این است که کلمه «معجزه» در قرآن به معنایی که مورد نظر ماست که موجب صدق ادعای پیامبران الهی میشود نیامده و بیشتر به صورت بیّنه و آیه و امثال آن آورده شده است.
سؤال: فرق بین «شک» و «ریب» چیست؟
پاسخ: شک الزاماً امر مذمومی نیست و ممکن است انسان از طریق شک به یک واقعیت بزرگی دست یابد و لذا منشأ برخی از پرسشهایی که افراد برای رسیدن به حق میپرسند، شک است اما «ریب» شک و تردید همراه با افتراء و تهمت است لذا «ریب» مذموم است اما شک مذموم نیست.
نکته دیگر این که تحدّیِ (مبارز طلبیدن) مطرح شده در اینجا گاهی در رابطه با همه قرآن است، گاهی در رابطه با 10 سوره از قرآن و گاهی هم در رابطه با یک سوره است:
تحدی به کل قرآن: «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لاَ يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيراً»[6]؛ بگو: اگر انسانها و پريان (جن و انس) اتفاق كنند كه همانند اين قرآن را بياورند، همانند آن را نخواهند آورد؛ هر چند يكديگر را (در اين كار) كمك كنند.
تحدی به ده سوره: «أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ»[7]؛ آنها مى‌گويند: او به دروغ اين (قرآن) را (به خدا) نسبت داده (و ساختگى است)! بگو: اگر راست مى‌گوييد، شما هم ده سوره ساختگى همانند اين قرآن بياوريد؛ و تمام كسانى را كه مى‌توانيد-غير از خدا- (براى اين كار) دعوت كنيد!
تحدی به یک سوره: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ»[8]؛ و اگر درباره آنچه بر بنده خود [پيامبر] نازل كرده‌ايم شك و ترديد داريد، (دست كم) يك سوره همانند آن بياوريد و گواهان خود را- غير خدا- براى اين كار، فرا خوانيد اگر راست مى‌گوييد!
«والحمد لله رب العالمین»