خطبه ها

 

 

لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ الّا بِاللهِ العَلِیِ العَظیِم، حَسبُنَا الله وَ نِعمَ الوَکیِل، نِعمَ المَولی وَ نِعمَ النَّصیِر.

اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَان الرَّجِیم بِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِیم.

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين بَارِء الْخَلَائِقِ أَجْمَعِينَ، باعِثِ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْمُرْسَلِين ثُمَّ الصَلاةُ و السَّلامُ عَلَى سَيِّدِنَا وَ نَبِيِّنَا حَبیبِ إلِهِ العالَمین أبِی‌القاسِم مُحَمَّد (ص) وَ عَلَى آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ المَعصومین المُکَّرَمین الهُداةِ المَهدیّین و اللَّعنُ الدائِم عَلی أعدائِهِم أجمَعین مِنَ الآن إلی قِیامِ یَومِ الدِّین آمینَ یا رَبَّ العالَمین»

در روز جهانی مساجد از دست اندر کاران این همایش آبرومند و همچنین از حضور گرم و پر شور شما حاضرین ارجمند، تقدیر و تشکر می‏کنم. دلیل برگزاری این همایش این است که در تاریخ 30/5/1348 رژیم اشغالگر قدس، بعد از اینکه منطقه شرقی بیت المقدس را به اشغال خود در آورد، دست به جنایت سهمگینی زد و آن جنایت عبارت است از به آتش کشیدن قبله اول مسلمانان، یعنی مسجد الاقصی.

بنده بحثم را در سه محور تقدیم می‏کنم.

1-   بررسی تاریخی این موضوع و پیامدهایی که به دنبال داشت.

2-   جایگاه مساجد، از جمله عظمت و جایگاه مسجد الاقصی.

3-   چه‎کنیم که کارکرد مساجد را بیشتر و متنوع‎تر کنیم و از این پایگاه دینی و مذهبی، بیشتر استفاده ببریم.

نکته اول

در رابطه با نکته اول همانگونه که اشاره کردم رژیم اشغالگر بخاطر آن خباثتی که دارد. هر روز به بهانه‏ای، حادثه‏ای می‏آفریند. کارنامه رژیم اشغالگر، بسیار وحشت ناک است. سیاه و ننگین و نفرت آمیز و ضدّ بشری است. یکی از نقاط تاریک در کارنامه سیاه رژیم اشغالگر همین مسأله آتش زدن مسجدالاقصی است. بعد از اینکه مورد خشم جامعه جهانی قرار گرفت و روزنامه های کشورهای اسلامی به انتشار وسیع آن پرداختند، یک جهانگرد یهودی استرالیایی را به عنوان مهاجم و عامل آتش زدن مسجد الاقصی، در یک محاکمه نمایشی، محاکمه کردند و جالب این بود که قاضی دادگاه برای اینکه مسأله را پایان یافته اعلام کند، اعلام کرد که این جهانگرد، دچار بیماری روانی بوده است و بنابراین از خودش اختیاری نداشته و دست به این کار زده و در نتیجه آزاد شد.

آنچه در رابطه با خسارات وارد شده به مسجد الاقصی به دست ما رسیده، این است که دست کم دویست متر مربع از سقف مسجد الاقصی کاملاً فرو ریخت. منبر قدیمی مسجد که سابقه تاریخی هشتصد ساله داشت بکلی طعمه حریق شد و از بین رفت و خیلی از ستون های مسجد فرو ریخت و دود و آتش صد‏ها متر شعله‏ور شده بود.

 در همان سال، حضرت امام (ره) که در نجف اقامت داشتند بعد از اینکه متوجه این جریان شدند، عکس العمل خیلی تندی نشان دادند. ایشان علاوه بر اینکه جنایت صهیونیست ها را محکوم کردند، از همه مسلمانان جهان خواستند با هم متحد شوند.در آن زمان دو حرکت مهم اتفاق افتاد. یکی از سوی دستگاه طاغوت و یکی هم از سوی حضرت امام (ره). امام (ره) در بیانی اینگونه فرمودند: اینها مسجد الاقصی را آتش زدند و ما فریاد می‏کشیم که بگذارید مسجد الاقصی به همین حالت نیم سوخته باقی بماند تا جرم صهیونیست از بین نرود و همیشه جلوی چشم مسلمانان باشد و دشمنی نسبت به این رژیم را به دل داشته باشند. ولی در همان زمان برای اینکه سریع پرونده اسرائیل بسته شود، شاه اعلام کمک کرد که مردم برای بازسازی مسجدالاقصی کمک کنند. دقیقاً دو حرکت مقابل هم. البته امام (ره) نظرشان این نبود که تا آخر، مسجد الاقصی به شکل نیم سوخته باقی بماند ولی در آن فضا چون سریع می‏خواستند سرپوشی به جنایت اسرائیل بگذارند و شرایط را به نفع رژیم اشغالگر رقم بزنند، امام چنین مسأله‏ای را مطرح فرمودند. نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که این تنها یکی از جنایات این رژیم اشغالگر است. در جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل، در یکی از حملات هوایی دقیقاً مسجد الاقصی را نشانه گرفتند و یکی از مناره های مسجد دچار خسارت شد و حال آنکه بنا نبود اسرائیلی ها به مسجد الاقصی حمله کنند. حتی الان به بهانه کشف معبد سلیمان دست به تخریب هایی زده اند. لذا اینها در حقیقت به دنبال از بین بردن قبله اول مسلمانان هستند.

نکته دوم

نکته دوم در رابطه با جایگاه مساجد در اسلام است. در قرآن حدود بیست و هشت مورد از کلمه مسجد (هم مفرد و هم جمع) سخن به میان آمده است. همانگونه که می‏دانید، صاحبان مکاتب و ادیان و مذاهب، برای عباداتشان دارای یک مکان مقدسی هستند. اسلام که قوی ترین دین و هدایتگرترین دین است، جایگاه و مکان مقدسی به نام مسجد دارد که در همان روزهای آغازین دعوت اسلام، توسط نبی گرامی اسلام (ص) بنا شد.

اگر در یک جمله بخواهیم مسجد را در تعریف کنیم، باید به این جمله بسنده کنیم که مسجد، قلب تپنده حیات اسلام است. این شاید مناسب ترین واژه‏ای باشد که بتوان در مورد مسجد مطرح کرد.

شخصی بنام محمد سلیمان که اهل ژاپن است، در پاسخ به این سوال که چرا از میان تمامی مذاهب خاور دور و خاور میانه، اسلام را پذیرفته اید؟ می‏گوید: مذهب بودا و مسیحیت علائق مادی را از علائق معنوی جدا می‏کند. انسان را به کناره گیری از جامعه دعوت می‏کنند. بعضی از فرقه های بودایی و مسیحی، معبدها و صومعه‏هایشان را در کوهها و غارها و دور از دسترس جامعه بنا می‏کنند، اما اسلام مساجد را در قلب اجتماعات، روستاها و شهر ها بنا می‏کند و نیایش با جماعت و در خدمت جامعه بودن مورد توجه اسلام است.

از این بیست و هشت موردی که در قرآن از مسجد یاد شده است، بیست و دو مورد به صورت مفرد آمده است و شش مورد به صورت جمع آمده و پانزده مورد مقیّد به قید "الحرام" است، یعنی مسجد الحرام.  معروف است که یک مورد، مقیّد به قید "الاقصی" است و یک مورد هم مقیّد به قید "ضرار" است، یعنی مسجد ضرار. در اسلام راجع به ساختن مساجد سفارشات زیادی شده است لذا از مستحبات مؤکّد، ساخت و ساز مسجد است. روایات فراوانی در رابطه با ساخت مساجد از اهل بیت نقل شده است. حتی مستحب است انسان، در یک گوشه ای از خانه خودش سجّاده‏اش را پهن کند و آنجا را به عنوان مسجد قرار دهد و نماز و عبادتش را آنجا انجام دهد. روایتی از وجود نازنین پیامبر اکرم (ص) وارد شده که فرمودند: «مَنْ بَنَى مَسْجِداً كَمَفْحَصِ قَطَاةٍ بَنَى‏ اللَّهُ لَهُ بَيْتاً فِي الْجَنَّة».^[1]

اگر کسی مسجدی به اندازه آشیانه یک مرغ بنا کند، خداوند در بهشت برای او خانه‏ای بنا خواهد کرد.

خداوند متعال به مشرکان اجازه نداده است که مسجد بسازند و آنها حق ورود به این عرصه را ندارند، چرا که این مسأله حق پاکان و صالحان است. کسانی می‏توانند در تعمیر مساجد نقش آفرینی کنند که مؤمن باشند. اما مشرکان حق ورود به این عرصه را ندارد. خداوند در سوره توبه آیه هفده، دست رد به سینه مشرکان می‏زند و در آیه هجده

به استقبال مؤمنان می‏شتابد. « ما كانَ‏ لِلْمُشْرِكينَ‏ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ »^[2] مشرکین حق ندارند مسجد بنا کنند. «شاهِدينَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ» در عین حالی که خودشان معترف‎اند که کافرند. «أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ» آنها دچار حبط عمل می‏شوند. « وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُون» در آتش قهر الهی جاودانه می‏مانند. اما به مؤمنان که می‎رسد، « إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ»^[3] مساجد خدا را کسانی بینا کنند که این مشخصات را دارند، «‏ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ» آنان که به خدا ایمان دارند. « وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ». به قیامت اعتقاد دارند، « وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ» اقامه نماز می‏کنند و تنها از خدا می‏ترسند، « فَعَسى‏ أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدين» امید است که اینها جزء هدایت یافتگان باشند. این عرصه ای است که مربوط به ساخت و ساز مساجد و امثال ذلک است.

جالب اینجاست که یکی از فلسفه های وجوب جهاد، که خدای متعال برای تشریع جهان بیان می‏کند، حفظ مساجد و پایگاههای دینی است و فرقی هم نمی‏کند که پایگاههای مربوط به سایر ادیان باشد، یا پایگاه دینی مسلمانان که عبارت از مسجد است. تعبیر زیبای قرآن این است: «وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزيز».^[4] می‏گوید خداوند نصرت جنگ داده است و دفع شرّ بعضی از مردم توسط بعضی دیگر، برای حفظ و پایداری صوامع و مساجدی که در آنها یاد خدا می‏شود و بعد هم در پایان آیه می‏فرمایند: « وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ» یعنی اگر شما به یاری خدا بشتابید خدا هم قطعاً شما را یاری خواهد کرد، چرا که: « إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزيز» است.

اما عظمت مسجد الاقصی

گاهی به اشتباه این گنبد طلایی رنگ را عده‏ای بعنوان مسجدالاقصی می‏دانند، در صورتی که این مسجد الاقصی نیست. مسجد الاقصی گنبد طلایی ندارد. مسجد دیگری در کنار آن است که آن، مسجد الاقصی است. در گذشته، مسجدالاقصی از چوب ساخته شده بود و بعد مسلمانان از آن جایی که پیامبر به معراج رفت، مسجد با عظمتی را بنا کردند بجای آن مسجد.

توجه داشته باشید که قبله اول مسلمانان همین مسجد الاقصی است. سیزده سالی که پیامبر اکرم (ص) در مکه بودند و نماز تشریع شد، به سمت مسجد الاقصی نماز می‏خواندند و بعد هم که پیامبر به سمت مدینه آمدند، تا هفده ماه پیامبر اکرم (ص) باز به سمت مسجد الاقصی نماز می‏خواند. شاید با یک مقدار اخلاف بشود گفت: سیزده سال و هفده ماه مسلمانان به سمت مسجد الاقصی نماز می‏خواندند.

کسی بنام معاویة بن عمار که از یاران امام صادق (ع) بوده. از حضرت سوال می‏کند که از چه زمانی پیامبر به سمت کعبه نماز خواندند؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «بَعْدَ رُجُوعِهِ‏ مِنْ‏ بَدْر».^[5]

بعد از اینکه پیامبر از جنگ بدر برگشتند، آیه نازل شد که به سمت مسجد الحرام نماز بخوانید « وَ كَانَ يُصَلِّي فِي الْمَدِينَةِ إِلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ- سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْراً ثُمَّ أُعِيدَ إِلَى الْكَعْبَة». این پاسخی است که امام صادق (ع) به معاویة بن عمار می‏دهند.

سوالی که ممکن از برای بعضی افراد پیش بیاید اینست که چه فلسفه ای دارد که پیامبر از مسجد الحرام می‏آید مسجد الاقصی و از مسجد الاقصی به معراج می‏رود؟ بیت المقدس جایگاه پیامبران الهی است. خیلی از پیامبران در آنجا مدفون اند و مرکز ادیان الهی است. پیامبر اکرم (ص) از مسجد الحرام به مسجدالاقصی آمده است تا همه خواسته‏های انبیاء الهی را یکجا با خودش به معراج ببرد. داستانی در نقل شده که پیامبر وقتی به معراج رفتند، جبرئیل دست پیامبر را گرفت و به عنوان امام جماعت قرار داد و سایر پیامبران به او اقتدا کردند. این نشان دهنده رابطه دین اسلام با سایر ادیان الهی است. روایتی از پیامبر (ص) نقل شده است که تنها راجع به سه مسجد باید بار و بنه را بست و رفت. البته در بعضی از روایات از مسجد کوفه هم نام برده شده است (لَا تُشَدُّ الرِّحَالُ‏ إِلَّا إِلَى‏ ثَلَاثَةِ مَسَاجِدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَسْجِدِ الْكُوفَةِ)^[6] اما در این روایت از سه مسجد نام برده شده. 1- المسجد الحرام 2- مسجدالنبی 3- مسجد الاقصی. یعنی اگر انسان به قصد زیارت بخواهد برود، این سه مسجد این سه مسجد دارای جایگاه با عظمتی هستند. لذا در گذشته که رژیم اشغالگر آنجا را اشغال نکرده بود، مسلمانان سراسر دنیا مقیّد بودند که به عنوان یک مستحب دینی و شرعی به زیارت آنجا بروند. تعبیری امیرمؤمنان (ع) دارند که چهار قصر بهشتی در دنیا داریم. أَرْبَعَةٌ مِنْ‏ قُصُورِ الْجَنَّةِ فِي الدُّنْيَا: الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ، وَ مَسْجِدُ الرَّسُولِ، وَ مَسْجِدُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ، وَ مَسْجِدُ الْكُوفَةِ.^[7]

حضرت مسجد الکوفة را هم در این روایت اضافه می‏کنند.

نکته سوم

اما در بحث سوم مخاطب من بسیج مساجد، هیئت امناء مساجد و روحانیت و بانیان مساجد است. آیا مساجد برای نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء ساخته شده اند؟ آیا کارکرد مساجد ما این بوده؟ یا کارکرد دیگری دارد؟ حقیقت امر این است که اگر ما به تاریخ صدر اسلام حتی زمان خود نبی اکرم (ص) نگاه کنیم می بینیم کارکرد مساجد تنها کارکرد عبادی نیست. گرچه کارکرد عبادی مساجد از جایگاههای بسیار مهمی است. اما مساجد کارکردهای دیگری دارند که سعی می‏کنم در ضمن چند دقیقه و به طور خلاصه آنها را بیان کنم.

1- یک کارکرد آموزشی است. یکی از صحابه می‏گوید: پیامبر اکرم (ص) بعضی از شبها درس تفسیر می‏گفتند و بعضی از شب ها تاریخ گذشتگان را برای ما بیان می‏کرد. یعنی اینگونه نبود که پیامبر نماز بگذارد و بعد برود. روزی پیامبر اکرم (ص) وارد مسجد شد و دید دو گروه در یک جا جمع اند. یک گروه اهل عبادت‏‎اند و یک گروه جدّی و عالمانه مشغول بحث‏اند. پیامبر فرمود هر دو گروه، کار خوبی می‏کنید اما آنهایی که در اینجا اهل تعلیم و تعلّم‏اند ارزش بالاتری دارند.

2- کارکرد دوم، کارکرد فرهنگی است. در بعضی از روایات  آمده است که پیامبر (ص) خودشان شاهد برگزاری مسابقات بوده است. یعنی اعلام مسابقات دینی و قرآنی می‏شد و پیامبر (ص) هم در آنجا حضور داشتند.

3- کارکرد تبلیغی. امروزه اگر مردم با دین آشنا هستند به برکت حضور روحانیت و سربازان ولی عصر (عج) است. بخاطر همین کارهای تبلیغی در مساجد است.

4- کارکردهای اجتماعی مسجد. در گذشته کمک به فقرا و مستمندان و رفع نیازمندی ها همه‏اش در مسجد بوده است. یعنی متدیّنین موقعی که می‏دیدند یکی از دوستانشان که در صف اول و دوم شرکت می‏کرد و الان نیست، یک جمع می‏شدند و به عیادت می‏رفتند. این سنت های حسنه در فرهنگ دینی ما بوده است و متأسفانه امروزه یادمان رفته است.

5- کارکرد سیاسی در عصر پیامبر. مراسم بیعت با پیامبر. پیروزی و همه اینها در سایه کارکردهای سیاسی بوده است. انقلاب ما در سایه همین مساجد پیروز شد. حرکت بیداری در کشورهای اسلامی در سایه همین مساجد بود. اصلاً مرکز تجمع رزمندگان در عصر پیامبر (ص) مسجد بوده است.

6- کارکرد رسانه ای مسجد که خیلی هم مهم است. مسجد دارای کارکرد رسانه ای است. پیام مسجد یک پیام همگانی است. پیام مسجد، پیام منفی ندارد و مثبت است. پیام مسجد موجب نفوذ در دلها و قلب ها است. پیام مسجد هدایت گر است. مسجد یک رسانه بزرگ است.

7- کارکرد روحی و روانی. مسجد آرامش بخش است. اخیراً مراکزی ساخته شده و می‏خواهند کارکردهای مساجد را به آنجا منتقل کنند. البته زحمت زیادی کشیده اند اما آنها کارکرد مسجد را نمی‏توانند داشته باشند. کارکرد مسجد، کارکرد روحی و روانی است. أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ‏ تَطْمَئِنُ‏ الْقُلُوب‏.^[8] امام صادق (ع) می‏فرمایند: هر موقع دلتان گرفت به مسجد بروید. هر موقع مشکلی برایتان پیش آمد آنجا گره کشا است.

«مَا يَمْنَعُ‏ أَحَدَكُمْ‏ إِذَا دَخَلَ‏ عَلَيْهِ‏ غَمٌ‏ مِنْ غُمُومِ الدُّنْيَا أَنْ يَتَوَضَّأَ ثُمَّ يَدْخُلَ الْمَسْجِدَ فَيَرْكَعَ رَكْعَتَيْنِ يَدْعُو اللَّهَ فِيهِمَا أَ مَا سَمِعْتَ اللَّهَ يَقُولُ‏ وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة».^[9] هر موقع غمی سراغ شما آمد، وضو بگیرید و داخل مسجد شوید و دو رکعت نماز بخوانید.

من مجدداً تشکر می‏کنم از همّت بلند عزیزان سپاهیمان. سرداران عزیزمان و روحانیون بزرگوار و همه کسانی که امروز قدم رنجه فرمودند و در این جمع و انجمن عزیز حضور پیدا کردند. ان شاء الله امیدواریم که ما جزء کسانی باشیم که با مسجد سرو کار داریم چون فردای قیامت قرآن شکایت می‏کند اگر سراغ آن نرویم. عالِم شاکی است اگر سراغش نرویم. مسجد هم شاکی است اگر سراغ آن نرویم.

 

«والحمد لله رب العالمین»