IMAGE ولادت مظهر جود و کرم و بخشش، امام حسن مجتبی علیه السلام مبارک باد1403/01/06
دوشنبه, 06 فروردين 1403
  آمده نوگل ولا / روح و روان مصطفي / نور دو چشم مرتضي   فروغ چشم من رسد / زينت انجمن... Read More...
IMAGE پیام آیت الله حسینی بوشهری درپی قتل استاد حوزه علمیه ماهشهر / عاملین جنایت به سرعت مجازات شوند1403/01/06
دوشنبه, 06 فروردين 1403
  دبیر شورای عالی حوزه های علمیه، حادثه تاسف بار و دلخراش قتل استاد حوزه علمیه... Read More...
IMAGE تسلیت آیت الله حسینی بوشهری به عضو خبرگان رهبری1403/01/06
دوشنبه, 06 فروردين 1403
  رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پیامی درگذشت همسر آیت الله طه محمدی نماینده... Read More...
IMAGE آیت الله حسینی بوشهری: امید است سال جدید سالی تحول آفرین در زندگی مادی و معنوی باشد1403/01/02
پنج شنبه, 02 فروردين 1403
  حضرت آیت‌الله حسینی بوشهری«دامت برکاته»  نماینده مردم استان بوشهر در مجلس... Read More...

سوره بقره آیه 45 مورخ 95/08/19

 

درس تفسیر حضرت آیتالله حسینی بوشهری (دامت برکاته)

موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره»                                                           تاریخ: 19 آبان 1395

موضوع جزئی: تفسیر آیه 45                                                                                 مصادف با: 9 صفر 1438

سال تحصیلی: 96-95                                                                                                                   جلسه: 105

 

                                                                                                                                

           «الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

 

تفسیر آیه 45

 

«وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاَةِ وَ إِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ»[1]؛ از صبر و نماز يارى جوييد (و با استقامت و مهار هوسهاى درونى و توجه به پروردگار، نيرو بگيريد) و اين كار، جز براى خاشعان، گران است.

 

در آیه مذکور (آیه 45)، برای خروج انسان از غفلت و کوتاهی نکردن در وظیفه خود، دو نیروی بزرگ و دو قدرت بی‎نظیر یعنی نماز و صبر، معرفی می‎شود که اولی (نماز) نیروی برونی و دومی (صبر) نیروی درونی است و شرط تحقق این امر، یعنی استعانت از نماز و صبر، این است که انسان قلب خاشع داشته باشد. بنابراین، کسانی که خاشع نیستند، نمی‎توانند به نماز تمسک جویند و صبوری پیشه کنند.

 

در جلسه گذشته، نکاتی درباره واژه «صبر» بیان شد و اکنون به نکاتی در رابطه با «صلاة» اشاره میشود؛

 

بعید است که در عصر پیامبر (ص)، «صلاة» با همه تأکیداتی که نسبت به آن وجود داشته است، به سر حد حقیقت نرسیده باشد. جامعه عرب قبل از نزول قرآن، برداشت دیگری از کلمه «صلاة» داشته است، لکن با ظهور اسلام، «صلاة»، «صوم» و امثال آنها، از معنای لغوی به معنای جدید شرعی منتقل شدهاند. البته این مطلب، به این معنا نیست که کلمه «صلاة» در قرآن در معنای لغوی خودش به کار نرفته باشد، اما مواردی که «صلاة»، در معنای اصطلاحی و شرعی خود به کار رفته است، با مواردی که در معنای لغوی به کار رفته است، قابل مقایسه نیست؛ مثلاً در سوره توبه، «صلاة» به معنای لغوی خود که دعا باشد، آمده است: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِهَا وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِي»[2]؛ از اموال آنها صدقه‌اى (به عنوان زكات) بگير تا به وسيله آن، آنها را پاك سازى و پرورش دهى و (به هنگام گرفتن زكات) آنها را دعا كن كه دعاى تو مايه آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست!

 

بنابراین، لفظ «صلاة» در قرآن، در معنای لغوی خود نیز به کار رفته است، اما در بیشتر آیات، «صلاة» در معنای اصطلاحی و شرعی خودش به کار رفته است؛ هرچند که منافاتی بین معنای لغوی و اصطلاحی این کلمه نیست و چه بسا «صلاة»، به معنای اصطلاحی خودش [نماز] اوج دعا و نیایش باشد.

 

علت اینکه خداوند متعال در آیه مذکور (آیه 45 بقره)، انسان را به استمداد و یاری جستن از صبر و نماز دعوت کرده است، این است که بسیاری از حالات انسان، به خاطر این است که نماز مایه رشد و ارتقاء صفات و کمالات انسانی است لذا در تعبیراتی از پیامبر اکرم (ص)، نماز به عنوان بهترین چیزی که وضع شده است، معرفی شده است:

 

قَالَ أَبُو ذَرٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ‏: وَ دَخَلْتُ يَوْماً عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَ هُوَ فِي الْمَسْجِدِ جَالِسٌ وَحْدَهُ فَاغْتَنَمْتُ خَلْوَتَهُ؛ فَقَالَ (ص): «يَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّ لِلْمَسْجِدِ تَحِيَّةً»؛ قُلْتُ: وَ مَا تَحِيَّتُهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ (ص)؟ قَالَ: «رَكْعَتَانِ تَرْكَعُهُمَا»؛ ثُمَّ الْتَفَتُّ إِلَيْهِ؛ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ (ص) أَمَرْتَنِي بِالصَّلَاةِ؛ فَمَا الصَّلَاةُ؟ قَالَ (ص): «الصَّلَاةُ خَيْرُ مَوْضُوعٍ‏ فَمَنْ شَاءَ أَقَلَّ وَ مَنْ شَاءَ أَكْثَرَ»[3]؛ ابوذر غفاری گفته است که روزی بر رسول اکرم (ص) که در مسجد نشسته بود، وارد شدم. پیامبر (ص) فرمود که ای ابوذر مسجد دارای تحیت است. عرض کردم که یا رسول الله (ص) تحیت مسجد چیست؟ حضرت (ص) فرمود که دو رکعت نماز است. پس گفتم که یا رسول الله (ص) شما من را امر به نماز کردی، نماز چیست؟ حضرت (ص) فرمود که نماز بهترین چیزی است که وضع شده است؛ هر کس خواست کم می‎خواند و هر کس خواست زیاد می‎خواند. 

 

در رابطه با نماز دو نگاه وجود دارد:

 

نگاه اول، این است که به خاطر رفع تکلیف و نجات از جهنم نماز خوانده می‎شود و به ابعاد عرفانی نماز کمتر توجه می‎شود؛

 

نگاه دوم، این است که نماز تنها به خاطر رفع تکلیف و نجات از جهنم خوانده نمی‎شود، بلکه بعد عرفانی نماز نیز مورد توجه است؛ کما اینکه پیامبر اکرم (ص) در رابطه با نماز فرموده است: «جُعِلَ قُرَّةُ عَيْنِي فِي الصَّلَاة»[4].

 

همچنین، امام علی (ع) فرمود است: «مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ نَارِكَ وَ لَا طَمَعاً فِي جَنَّتِكَ، لَكِنْ وَجَدْتُكَ أَهْلًا لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُكَ»[5]؛ خدایا تو را به خاطر ترس از جهنم و عقابت و به طمع بهشت و پاداشت عبادت نمی‎کنم، بلکه چون شایسته عبادتی، تو را عبادت می‎کنم. همچنین، در جای دیگری این‎گونه آمده است: "كَانَ عَلِيٌّ (ع) إِذَا هَالَهُ شَيْ‏ءٌ فَزِعَ إِلَى الصَّلَاةِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ: «وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»"[6]؛ هنگامی که مشکلی برای  امام علی (ع) پیش میآمد، به نماز پناه می‎برد و آیه شریفه: «وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ» را تلاوت می‎کرد لذا حضرت (ع) در شهادت همسرش حضرت فاطمه زهرا (س) برای آرام شدن، دو رکعت نماز خواند.

 

استعانت از نماز چند بعد دارد:

 

اول اینکه در نماز یاد خدا مطرح است و یکی از کارکردهای مهم نماز، این است که خدا را به یاد انسان می‎آورد که خداوند متعال در این باره فرموده است: «وَ أَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِكْرِي»[7]؛ نماز را براى ياد من به پادار. در آیه دیگر این‎گونه آمده است: «...إِنَّ الصَّلاَةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ»[8]؛ نماز (انسان را) از زشتيها و گناه بازمى‌دارد و ياد خدا بزرگتر است و خداوند مى‌داند که شما چه كارهايى انجام مى‌دهيد، یعنی مهمترین کارکرد نماز، این است که نماز ذکر و یاد خداست.

 

دوم اینکه نماز باعث تطهیر گناهان می‎شود. امام علی (ع) در این رابطه فرموده است: «تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ وَ حَافِظُوا عَلَيْهَا... إِنَّهَا لَتَحُتُّ الذُّنُوبَ حَتَ‏ الْوَرَقِ»[9]. حضرت (ع) در این روایت، فرموده است که نماز گناهان را می‎ریزد، آن‎گونه که برگ از درخت می‎ریزد.

 

سوم اینکه نماز، کبر و غرور را می‎زداید. حضرت فاطمه زهرا (س) در این باره فرموده است: «و الصلاة تنزیهاً علی الکبر»[10]؛ نماز موجب دوری از کبر می‎شود.

 

انسان نباید از سجده کردن غفلت کند چون سجده نهایت خضوع و تواضع در برابر ذات کبریایی حق تعالی است و کبر و غرور را از انسان دور می‎کند.

 

«والحمد لله رب العالمین»

 



[1]. «البقرة»: 45.

[2]. «التوبة»: 103.

[3]. حسن بن فضل، طبرسى، مکارم الأخلاق، ص472. ‏

[4]. محمد بن على، ابن بابويه (شیخ صدوق)، الخصال، ج1، ص165. ‏

[5]. علامه مجلسی (محمدباقر)، بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج67، ص186.

[6]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج8، کتاب الصلاة، ابواب بقیة الصلوات المندوبة، باب31، ص138، ح1.

[7]. «طه»: 14.  

[8]. «العنکبوت»: 45.

[9]. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص316.

[10]. خطبه فدکیه.

 

تذکر اخلاقی: اهمیّت یاد مرگ1402/09/01
دوشنبه, 13 آذر 1402
  روایت اول: سَأَلَهُ بَعْضُهُمْ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ يُحْشَرُ مَعَ... Read More...
تذکر اخلاقی: حُرمت آبروی مؤمن1402/08/24
دوشنبه, 29 آبان 1402
  روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام الصادق (ع): «لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي... Read More...
تذکر اخلاقی: لزوم تبعیت از امام زمان (عج) 1402/08/17
دوشنبه, 29 آبان 1402
  روایت اول: قال رسول الله (ص): «يَخْرُجُ الْمَهْدِيُّ وَ عَلَى رَأْسِهِ غَمَامَةٌ... Read More...
تذکر اخلاقی: عزّت در پرتو پیروی از حق 1402/08/03
دوشنبه, 29 آبان 1402
  روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام العسکری (ع): «مَا تَرَكَ الْحَقَّ عَزِيزٌ... Read More...
فصل فی الحیض 1402/11/07
یکشنبه, 08 بهمن 1402
درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصل فی... Read More...
فصل فی الحیض 1402/11/03
یکشنبه, 08 بهمن 1402
درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصل فی... Read More...
فصل فی الحیض 1402/11/02
یکشنبه, 08 بهمن 1402
درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصل فی... Read More...
فصل فی الحیض 1402/10/30
یکشنبه, 08 بهمن 1402
درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصل فی... Read More...
خلاصه خطبه های نماز جمعه مورخ 1402/10/29
سه شنبه, 03 بهمن 1402
    حضرت آیت‌الله حسینی بوشهری«دامت برکاته»، در خطبه‌های نماز جمعه ۲۹ دی ۱۴۰۲ که... Read More...
خلاصه خطبه های نماز جمعه مورخ 1402/09/17
دوشنبه, 20 آذر 1402
خطیب جمعه قم با تاکید بر برگزاری پرشور انتخابات ۱۱اسفندگفتند: مشکلات، زنان و... Read More...
خلاصه خطبه های نماز جمعه مورخ 1402/08/26
یکشنبه, 28 آبان 1402
حضرت آیت‌الله حسینی بوشهری«دامت برکاته» در خطبه‌های نماز جمعه ۲۶ آبان که در مصلی... Read More...
خلاصه خطبه های نماز جمعه مورخ 1402/06/31
شنبه, 01 مهر 1402
  خطیب جمعه قم گفتند: دفاع مقدس در شرایط بایکوت و تحریف رخ داد، اما این دفاع مقدس... Read More...
تفسیر سوره بقره آیه 105مورخ 1402/09/01
دوشنبه, 13 آذر 1402
درس تفسیر حضرت آیت ‎الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره»  ... Read More...
تفسیر سوره بقره آیه 103مورخ 1402/07/12
دوشنبه, 29 آبان 1402
درس تفسیر حضرت آیت ‎الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره»  ... Read More...
تفسیر سوره بقره آیه 104 مورخ 1402/08/24
دوشنبه, 29 آبان 1402
درس تفسیر حضرت آیت ‎الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره»... Read More...
تفسیر سوره بقره آیه 104 مورخ 1402/08/17
دوشنبه, 29 آبان 1402
درس تفسیر حضرت آیت ‎الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره» ... Read More...

مطالب برجسته

تصویر نمونه یک

اگر مجاهدت علما نبود اثری از دین و دین باوری در جامعه دیده نمی شد

آیت الله حسینی بوشهری

فرا رسيدن ايام سوگواري حضرت امام حسين (ع) و ياران باوفايش تسليت و تعزيت باد.

آیت الله حسینی بوشهری

حوزه‌های علمیه باید به نصایح رهبری و مراجع پایبند باشند

آیت الله حسینی بوشهری

Please publish modules in offcanvas position.