حضرت آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری«دامت برکاته» در حاشیه درس تفسیر خود با بیان روایاتی درباره اصلاح نفس فرمودند: روایت اول: قال مولینا الإمام علی بن ابیطالب (ع): «أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ قَدَرَ عَلَى أَنْ يُزِيلَ النَّقْصَ عَنْ نَفْسِهِ فَلَمْ يَفْعَلْ»[1].
امیرالمؤمنین امام علی (ع) در روایت مذکور، فرموده است که عاجزترین مردم کسی است که بتواند نقایص خود را برطرف کند ولی این کار را نکند.
گاهی انسان با یک تصمیم جدی و اراده قوی میتواند کاری را به سرانجام برساند، ولی خیلی از مواقع انسان با اینکه میداند فلان کار درست است و همه جهات آن برای او روشن است، ولی در انجام آن کار سستی میکند و آن را به سرانجام نمیرساند.
بنابراین، طبق روایت مذکور، شخصی که میتواند تهذیب نفس کند ولی این کار را نمیکند، میتواند درس بخواند ولی این کار را نمیکند و... خیلی ناتوان است.
روایت دوم: قال مولینا الإمام علی بن ابیطالب (ع): «مَنْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ فِي صَلَاحِهَا سَعَدَ»[2].
هر کس خودش را در راه اصلاح نفس به کوشش و تلاش وادارد [و مشقت آن را به جان بخرد] سعادتمند و خوشبخت خواهد شد.
سخن مذکور، چون از معصوم (ع) صادر شده است تضمین دارد، یعنی اگر کسی در راه اصلاح نفسش بکوشد، واقعاً سعادتمند خواهد شد.
روایت سوم: قال مولینا الإمام علی بن ابیطالب (ع): «مَنْ كَثُرَ فِكْرُهُ فِي الْمَعَاصِي دَعَتْهُ إِلَيْهَا»[3].
کسی که فکر و اندیشهاش در معصیت باشد، آن فکر او را به گناه خواهد کشید.
روایت چهارم: قال مولینا الإمام علی بن الحسین (ع): «كَانَ آخِرُ مَا أَوْصَى بِهِ الْخَضِرُ مُوسَى (ع) قَالَ: "لَا تُعَيِّرَنَ أَحَداً بِذَنْبٍ"»[4].
آخرین وصیت حضرت خضر (ع) به حضرت موسی (ع) این بود که فرمود که کسی را به خاطر گناه سرزنش نکن.
در روایت آمده است که اگر کسی گناه دیگری را به رُخش کشید و او را به خاطر آن گناه سرزنش کرد، نخواهد مُرد مگر اینکه خود آن شخص به آن گناه مبتلا شود.
روایت پنجم: قال مولینا امیرالمؤمنین علی (ع): «رُبَّ مَلُومٍ لَا ذَنْبَ لَهُ»[5]؛ چه بسا کسی مورد ملامت قرار بگیرد، در حالی که گناهی ندارد.
روایت ششم: قال مولینا امیرالمؤمنین علی (ع): «مَنْ أَصْلَحَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ أَصْلَحَ اللَّهُ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ»[6]؛ هر کسی که بین خود و خدا را اصلاح کند خدا نیز بین او و بین مردم را اصلاح خواهد کرد.
[1]. عبد الواحد بن محمد، تميمى آمدى، غررالحکم و دررالکلم، ص204.
[2]. همان، ص605.
[3]. همان، ص623.
[4]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج16، کتاب الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر، ابواب الأمر و النهی و ما یناسبهما، باب14، ص163، ح8.
[5]. عبد الواحد بن محمد، تميمى آمدى، غررالحکم و دررالکلم، ص383.
[6]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج15، کتاب الجهاد، ابواب جهاد النفس و ما یناسبه، باب39، ص298، ح6.