خطبه ها

 

بسمه تعالی مشروح خطبه‏ های نماز جمعه حضرت آیت الله حسینی بوشهری مورخ 95/05/22                                                      خطبه شماره 122

 

 

خطبه اول

قال مولانا أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه أفضل صلوات المصلین: «نتیجة التقوی سعادة الدنیا و الآخرة»[1]

بندگان خدا خودم و شما را به تقوای الهی سفارش می­کنم. وجود مقدس امیر مؤمنان ثمره و نتیجه تقوا را سعادت دنیا و آخرت می­داند. امیدواریم به زیور تقوا آراسته شویم تا آنچه امیر مؤمنان به عنوان ثمره تقوا مطرح کرده در زندگی دنیا و آخرت مشاهده کنیم.

بحث ما پیرامون اصول حاکم بر روابط اجتماعی بود و یکی از بحث­ هایی که در چند جلسه اخیر مطرح شد و گفتیم می­ تواند به عنوان یک رکن اساسی از ارکان اسلام در مقابل ناهنجاری­ها و تهاجم فرهنگی مقاومت کند و راه برون­رفتی باشد نسبت به ناهنجاری­های جامعه مسئله امر به معروف و نهی از منکر است. وعده دادیم تا آنجایی که مجال هست، چند هفته­ای پیرامون این فریضه فراموش شده نکاتی را عرض کنیم.

1- اولین موضوع این است که معروف چیست و منکر کدام است؟

2- معیار تشخیص معروف و منکر

3- شیوه­های امر به معروف و نهی از منکر و به تعبیر دیگر مراحلی را که آمر به معروف و ناهی از منکر باید انجام دهد، یا به نتیجه برسد یا نرسد که در روایات دینی پیش­بینی شده است.

4- آثار و برکات امر به معروف و نهی از منکر در یک جامعه اسلامی و زیان­های ترک آن

اینها بخشی از سرفصل بلندی است که در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر می­توان ارائه داد و ان شاء الله به فضل پروردگار عالم خواهران و برادران ایمانی بتوانند از این موضوع دینی و اسلامی بهره لازم را ببرند. من امروز به دو سرفصل کوتاه اشاره می­کنم. بخش اول بحث من راجع به تعریف معروف و منکر است. آیا معروف آن است که براساس پیام الهی و آنچه در قرآن و روایات به عنوان معروف آمده، مصادیق آن توسط وحی و کلمات نورانی اهل بیت باید تعیین شود یا فراتر از آن، آنچه را که عقل سلیم می­پذیرد... معروف چیزی است که شایستگی لازم را برای انجام دارد و منکر آن چیزی است که شایستگی انجام دادن ندارد و عقل تشخیص می­دهد، آیا این به عنوان معروف و منکر است یا علاوه بر این دو عرف قطعی جامعه اسلامی اگر در یک جامعه اسلامی جامعه­ای که نه یک فرد یا دو فرد اساساً قضاوت جامعه این است که این مورد از مصادیق معروف است و آن مورد از مصادیق منکر است... آیا این بخش سوم را هم می­شود زیرمجموعه معروف یا منکر قرار داد و به تعبیر روشن­تر معروف و منکر را بر اساس آن تبیین کرد؟ آنچه شرع مقدس اسلام و عقل سلیم و عرف قطعی جامعه اسلامی به عنوان معروف می­شناسد، می­توان به عنوان معروف نام برد و آنچه را که منکر می­شناسد، می­توان به عنوان منکر شناخت. اگر عمل و فعلی شایستگی در شرع، عقل و عرف (این که من عرف را اضافه می­کنم به این خاطر است که در بخش قابل توجهی نسبت به موضوعات احکام شارع مقدس به عرف ارجاع داده است، یعنی عرف می­تواند تعیین­کننده موضوع حکم فقهی باشد، بنابراین چرا نتواند تعیین­کننده معروف و منکر باشد؟) علاوه بر این عده­ای مسئله معروف و منکر را در یک سلسله از مسائل عبادی و اجتماعی می­دانند، در صورتی که دایره معروف و منکر به مسائل اعتقادی و سیاسی و یک سری مسائل اعتقادی سرایت می­کند و می­توان به صراحت گفت این معروف اعتقادی یا سیاسی یا اجتماعی است. اگر گستره معروف و منکر را به این سمت برسانیم، می­توانیم زمانی که سخن از امر به معروف و نهی از منکر می­زنیم، در اذهان متدینین و حتی کسانی که این واژه را از ما می­ شنوند یک دایره محدود تنها تداعی نکنیم بلکه گستره آن کل فضای فردی و اجتماعی تحت پوشش امر به معروف و نهی از منکر قرار داد و لذا بی­ جهت نبوده که از اول انقلاب تا الآن یکی از دیدگاه ­هایی که همیشه مطرح بوده در لسان متدینین و کسانی که دغدغه­ مند بوده­ اند... می­گفتند جایگاه امر به معروف و نهی از منکر آنچنان رفیع و بلند است و به نظر من حتی این هم کم است که اگر یک وزارتخانه به آن اختصاص داده شود... منتها چون عده­ای امر به معروف و نهی از منکر را در یک مسائل ریز و جزئی پیاده کردند، ذهن جامعه از آن معنای گسترده به یک معنای محدود منتقل شده است. نکته دیگر این است که چه ضرورتی دارد که در جامعه پرچم و بیرق امر به معروف و نهی از منکر را بلند کنیم و اعلام کنیم فریضه­ ای است که در سایه آن سایر واجبات و ارزش­های الهی حفظ می­ شود، چه نیازی است مسئله امر به معروف و نهی از منکر را مطرح کنیم؟ آنچه از کلمات رسول گرامی اسلام و دین برمی­آید این است که امر به معروف و نهی از منکر هم دارای پشتوانه عقلانی و هم دارای پشتوانه وحیانی است. به این خاطر که انسان در جامعه زندگی می­کند و افراد جامعه به یکدیگر مرتبط است... همانگونه که من تأثیرگذار در جامعه هستم، از جامعه نیز متأثر می­شوم... تأثیر و تأثر در جامعه وجود دارد. اگر جامعه رو به صلاح و سداد رفت، من هم در این فضای معطر بوی خوش استشمام می­کنم و اگر جامعه به سمت فساد و آلودگی رفت، عملکرد من برای جامعه مؤثر است و عملکرد جامعه برای من و همانگونه که من مأمور به اصلاح نسبت به خود هستم، مأمور به اصلاح جامعه هستم که اگر بی ­اعتنایی به آن کنم، بی­اعتنایی نسبت به اصلاح خود در جامعه کرده­ام. چون رابطه­ ای دوسویه بین فرد و جامعه است. لذا پیغمبر در رابطه با ضرورت این مسئله داستان سوراخ کردن کشتی را توسط فردی مطرح می­کند که تنها اینگونه نیست که آن فرد به خاطر سوراخ شدن کشتی غرق شود... کل افرادی که در کشتی هستند، غرق می­شود. پس عملکرد بد یک فرد تأثیرگذار در جامعه است... این در بعد عقلانی. در بعد وحیانی هم بحث طولانی است هم بررسی آیات و روایات که به خطبه بعد موکول می­کنم به فضل پروردگار عالم.

 

 

خطبه دوم

قال مولانا أمیر المؤمنین: «إذا اتَّقَیتَ فَاتَّقِ محارم الله»[2]

بندگان خدا خودم و شما را به تقوای الهی سفارش می­کنم. در این کلام نورانی امیر مؤمنین می­ فرماید: هرگاه خواستی تقوا پیشه کنی، از محرمات الهی پرهیز کن. و لذا یکی از توصیه ­های بزرگان همیشه این بوده قبل از اینکه مستحبی را انجام دهید، آنچه که سفارش واجب است برای حرکت به یک سمت سیر و سلوک اول باید رفت سراغ ترک محرمات که باطن پالایش شود از رذائل تا زمینه برای جایگزینی فضائل آماده شود.

در دهه کرامت هستیم که از اول ماه ذی­قعده شروع شد با میلاد کریمه اهل بیت فاطمه معصومه سلام الله علیها و پایان آن هم میلاد باسعادت امام رئوف ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه الصلاة و السلام است. اگر بخواهیم راجع به شخصیت علی بن موسی الرضا سخن بگوید، ساعت­ها و هفته­ ها باید وقت بگذارد پیرامون کلمات و سیره نورانی و شخصیت برجسته و تأثیرگذاری او در جهان اسلام. منتها من به همین مقدار بسنده می­کنم و جمله­ای را نقل می­کنم از وجود مقدس موسی بن جعفر علیه الصلاة و السلام می­فرماید: «سَمِعتُ أبی غیر مرةٍ یقولُ لی إنَّ عالم آل محمدٍ لفی صُلبِکَ لیتنی أَدرَکتُهُ»[3] پدرم امام صادق علیه الصلاة و السلام فرمود: در صلب تو عالم آل محمد است، ای کاش من آن زمان را درک می­کردم... این نشانگر عظمت و جایگاه علی بن موسی الرضا است. یکی از مظاهر شخصیت آن حضرت علاوه بر بعد عبادی و زهد او، بعد علم و دانش آن حضرت است. شاگردانی که در محضر او تربیت پیدا کردند، فضایی که در زمان آن حضرت برای گسترش فرهنگ اهل بیت ایجاد شد خیلی مهم است... شخصیت­هایی مثل یونس بن عبد الرحمان، حسن بن محبوب، صفوان بن یحیی که از چهره­های تراز اول شاگردان و تربیت­شدگان مکتب علی بن موسی الرضا است و هرکدام صاحب ده­ها اثر تألیفی­اند. احتجاجات و مناظرات آن حضرت... مأمون برای رضای خدا این برنامه­ ها را پیاده نمی­کرد و می­خواست امام را در دیدگاه صاحبان ادیان و مذاهب و متکلمین و فقها کوچک کند. اما علم و دانش آن حضرت باعث می­شد که مأمون طرفی نبندد و غالب و پیروز میدان وجود مقدس علی بن موسی الرضا باشد. سه ویژگی اتفاق افتاد در زمان آن حضرت:

1- برتری علمی مدرسه اهل بیت نسبت به ارباب تمام ادیان و مذاهب

2- فرهنگ اهل بیت تا دورترین نقاط جامعه اسلامی و امت­ها و ملت­هایی که تشنه معارف اهل بیت بودند، گسترش پیدا کرد.

3- به دور از هیاهو در جامعه اسلامی پیوند فکری بین مردم و اهل بیت برقرار شد.

دشمن با دست خود فضا را برای ترویج مکتب اهل بیت فراهم کرد. کلامی از وجود مقدس حضرت است. سُئِلَ عن خیار العباد حضرت چند خصوصیت را بیان می­کند[4]:

1- الذین إذا أَحسَنوا إستَبشِروا موقعی که کار خوبی انجام می­دهند خوشحال می­شوند، به فقرا کمک می­کنند، قدمی در گسترش فرهنگ اهل بیت برمی­­دارند، در یک عرصه اجتماعی ورود پیدا می­کنند.

2- و إذا أسائوا إستَغفِروا زمانی که کار زشتی از آنها سر می­زند، استغفار می­کنند و پشیمان می­شوند.

3- و إذا أُعطوا شَکَروا ناسپاس نیستند... اگر چیزی به آنها داده شد، شاکرند.

4- و إذا ابتلوا صبروا زمانی که دچار ناملایمات در زندگی می­شوند، مثل کوه مقاوم و صبور و بردبارند.

5- و إذا غضبوا عَفَوا زمانی که خشمگین می­شوند، عفو و بخشش شعار آنهاست.

مناسبت دوم 23 مرداد روز مقاومت و پیروزی قهرمانانه حزب الله لبنان در مقابل ارتش تا دندان مسلح رژیم صهیونیستی در جنگ 33 روزه است. در این جنگ حزب الله یک جهاد به تمام عیار به نمایش گذاشت که اولین ویژگی آن این بود که مجموعه­ای از یک کشور عربی در مقابل رژیم صهیونیستی به پیروزی رسیدند و تجربه تاریخی غیر از این می­گفت. رژیم صهیونیستی یک افسانه شکست ­ناپذیر شده بود. در تمام جنگ­هایی که بین اسرائیل و کشورهای عربی اتفاق افتاده بود، چیزی جز شکست به دست نیامده بود. اما در اینجا جریان به عکس شد و این پیروزی، پیروزی یک مجموعه محدود نبود... پیروزی اسلام و قرآن و جهاد همراه با صبر و اخلاص بود. من اینجا لازم می­دانم از مقاومت و رهبر مقاومت جناب سید حسن نصر الله رهبر شجاع، هوشمند، آگاه و قهرمان انقلابی به خاطر حضورش هم در عرصه لبنان و هم در عرصه بین­المللی از طرف خودم و شما ملت بزرگ قدردانی و تشکر کنم.

28 مرداد سالروز کودتای ننگین آمریکایی­ها علیه دولت قانونی دکتر مصدق بود. آمریکایی­ها بعد از این کودتا یک فضای خفقان با تشکیل ساواک ایجاد کردند. شرائط سختی از آن روز تا پیروزی انقلاب بر ملت ما گذشت. نکته­ای که در لابلای تاریخ باید گفته شود این است که آیا می­شد کاری کرد که این اتفاق نیفتد؟ آیا مسئول واقعه 28 مرداد را باید تنها دیگران دانست یا کوتاهی­های داخل نیز تأثیرگذار بود؟ روز 27 مرداد مرحوم آیت الله کاشانی رضوان الله تعالی علیه نامه می­نویسد برای دکتر مصدق و در ضمنی که از او گلایه می­کند برای بعضی از نامهربانی­ها این نکته را متذکر می­شود: «جناب مصدق وزیر معظم من مطلع شدم که زاهدی قصد کودتا دارد. به شما هشدار می­دهم اقداماتی که انجام گرفته زمینه را برای اینها فراهم کرده... تو مطالبه حق قانون­گذاری شخصی در مقابل مجلس داری... آیا می­شود تغییری در روشت ایجاد کنی» مصدق پاسخ می­دهد: «نامه شما توسط آن آقا رسید. من به پشتیبانی ملت مستحضرم» یعنی نیازی به نصیحت تو ندارم. اگر آن روز اعلامیه مشترکی بین مصدق و آیت الله کاشانی در رادیو منتشر می­شد و به مردم اطلاع­رسانی می­شد که مردم در صحنه می­آمدند، چنین اتفاقی یا نمی­افتاد یا احتمال اتفاق افتادن آن کم بود. اما متأسفانه به نصیحت بزرگی چون آیت الله کاشانی ترتیب اثر داده نشد.

در ملاقاتی که وزیر اطلاعات و مجموعه اطلاعات با رهبر معظم انقلاب داشتند، رهبر از وزارت اطلاعات تقدیر و تشکر کردند. چون کار این وزارت هم رسیدگی به مسائل امنیتی است و هم اطلاع­رسانی به مسئولین و هم رصد نسبت به مسائل و مفاسد اقتصادی و تأکیدی که رهبر دارند این است که جهت­گیری انقلاب باید توسط وزارت حفظ شود و خط فاصل بین ما و رأس استکبار یعنی آمریکا محفوظ بماند.

همه ما بهره بردیم از سخنرانی سرور عزیز حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای قاضی عسکر نماینده مقام معظم رهبری در بعثه، شخصیتی که من پارسال در محضرشان بودم... با چه فداکاری این شرائط دشوار را به خوبی اداره کردند و امروز هم از بیانات ایشان استفاده کردیم. به نکات خوبی اشاره کردند و پاسخ به انتقاداتی دادند که در فضای جامعه نیاز به روشنگری داشت. پروردگارا این عزیزان را مورد تأیید و عنایت خود قرار ده.