سوره بقره آیه 38مورخ 94/10/16

درس تفسیر حضرت آیت‎الله حسینی بوشهری (دامت برکاته)

موضوع کلی: تفسیر سوره «بقره»                                                   تاریخ: 16دی 1394

موضوع جزئی: تفسیر آیه 38                                                                         مصادف با: 25 ربیع الاول1437

سال تحصیلی: 95-94                                                                                                       جلسه: 86

                           

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

تفسیر آیه 38

«قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَميعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون»[1]؛ گفتيم که همگى از آن، فرود آييد! هرگاه هدايتى از طرف من براى شما آمد، كسانى كه از آن پيروى كنند، نه ترسى بر آنهاست و نه غمگين شوند.

واژه «اهبطوا» که در این آیه مطرح شده است در آیه 36 نیز آمده بود[2]، در آن آیه مخاطب «اهبطوا» حضرت آدم (ع)، حوا (س) و ابلیس می‎باشند.

سؤال این است که آیا بین «اهبطوا» در آیه 38 با «اهبطوا» در آیه 36 تفاوت هست یا تفاوتی بین این دو نیست؟

عده‎ای گفته‎اند که بین این دو از حیث مبدأ و مقصد تفاوت وجود دارد زیرا مبدأ «اهبطوا» در آیه36، بهشت و مقصد آن، آسمانِ دنیاست؛ در حالی که مبدأ «اهبطوا» در آیه 38، آسمانِ دنیا و مقصد آن زمین است؛ به بیان دیگر، مقصد هبوطِ اول (آیه 36) مبدأ هبوط دوم (آیه38) است.

برخی دیگر گفته‎اند که منشأ تفاوت بین «اهبطوا» در این دو آیه (آیه36 و آیه38)، تفاوت در مخاطب است زیرا مخاطب «اهبطوا» در آیه 36، حضرت آدم (ع)، حوا (س) و ابلیس می‎باشند، ولی مخاطب «اهبطوا» در آیه 38، حضرت آدم (ع)، حوا (س) و ذریه اویند.

در رابطه با دلیل این قول گفته شده است که در ذیل آیه38، عبارت «فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً»، آمده است که به آمدن شریعت اشاره دارد و مخاطب دریافت شریعت نیز حضرت آدم (ع)، حوا (س) و ذریه او به شمار می‎روند.

اما آنچه که به نظر می‎رسد، این است که تفاوتی بین واژه «اهبطوا» در این دو آیه (آیه36 و 38) وجود ندارد زیرا در آیه 36 بعد از واژه «اهبطوا»، عبارت «وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى‏ حينٍ»، آمده است که به زمین اشاره دارد. همچنین، با توجه به آیات قبل، ضمیر «منها» در آیه 38 به بهشت برمی‎گردد و مقصد آن نیز به طور ضمنی زمین است چون در ادامه این آیه بحث تکلیف، هدایت و شریعت مطرح شده است که برای موجود زمینی است. بنابراین، مبدأ و مقصد «اهبطوا» در هر دو آیه یک چیز است (مبدأ بهشت و مقصد زمین است) لذا تفاوتی بین این دو نیست.

اما اگر تفاوتی بین واژه «اهبطوا» در آیه 36 و آیه 38 نیست چرا این واژه تکرار شده است؟

تکرار واژه «اهبطوا»، در این دو آیه دو وجه دارد:

وجه اول اینکه تکرار واژه «اهبطوا»، به دلیل تأکید مطلب و اهتمام به مسأله هبوط است.

وجه دوم اینکه شاید بعد از اینکه حضرت آدم (ع) و حوا (س) توبه کردند، این تصور برای آنان ایجاد شده باشد که خداوند آنان را بخشیده است و لذا دیگر نیازی به بیرون رفتن از بهشت نیست.

البته واژه «اهبطوا» در مورد شیطان از باب تغلیظ و تحقیر است.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. «البقره»: 38.

[2]. «البقره»: 36، «وَ قُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ»؛ همگى (به زمين) فرود آييد! در حالى كه بعضى دشمن ديگرى خواهيد بود.

Please publish modules in offcanvas position.