باسمه تعالی متن سخنرانی حضرت آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری«دامت برکاته» موضوع: جشن فارغ التحصیلی دانشپژوهان جامعة آل البیت- مسئولیت حوزههای علمیه تاریخ: 93/10/20 مکان: مرکز همایشهای سازمان تبلیغات
|
تاریخ: 20/10/1393
لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ الّا بِاللهِ العَلِیِ العَظیِم، حَسبُنَا الله وَ نِعمَ الوَکیِل، نِعمَ المَولی وَ نِعمَ النَّصیِر.
اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَان الرَّجِیم بِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِیم.
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين بَارِء الْخَلَائِقِ أَجْمَعِينَ، باعِثِ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْمُرْسَلِين ثُمَّ الصَلاةُ و السَّلامُ عَلَى سَيِّدِنَا وَ نَبِيِّنَا حَبیبِ إلِهِ العالَمین أبِیالقاسِم مُحَمَّد (ص) وَ عَلَى آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ المَعصومین المُکَّرَمین الهُداةِ المَهدیّین و اللَّعنُ الدائِم عَلی أعدائِهِم أجمَعین مِنَ الآن إلی قِیامِ یَومِ الدِّین آمینَ یا رَبَّ العالَمین»
قال مولانا امیر المؤمنین (ع): قال رسول الله (ص): «مَنْ طَلَبَ الْعِلْمَ لِلَّهِ لَمْ يُصِبْ مِنْهُ بَاباً إِلَّا ازْدَادَ بِهِ فِي نَفْسِهِ ذُلًّا وَ فِي النَّاسِ تَوَاضُعاً وَ لِلَّهِ خَوْفاً وَ فِي الدِّينِ اجْتِهَاداً وَ ذَلِكَ الَّذِي يَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْيَتَعَلَّمْه»[1] بسیار خوشحال و خوشبخت هستم که در ایام میلاد رسول الله (ص) و میلاد امام صادق (ع) در این جلسه باشکوه و آبرومند که به مناسبت دومین جشن فارغ التحصیلی عزیزانمان در جامعة آل البیت برگزار شده است، شرکت میکنم.
من از همه دستاندرکاران این جلسه و مسئولان جامعة آل البیت، مدیران و طلاب و فضلای عزیز به سهم خودم تقدیر و تشکر میکنم. از برادران عزیز و بزرگوار جامعة المصطفی العالمیة که در خدمت قائم مقام محترم جامعة المصطفی هستیم، به خاطر این فضایی که برای طلاب و فضلای کشورهای مختلف ایجاد کردهاند تا شاهد مجلس جشن فارغ التحصیلی دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد این عزیزان باشیم، تقدیر و تشکر میکنم.
تشکیل مدارس مختلف دینی و حضور طلاب از حدود صد کشور که بخشی از آنها در این جامعة آل البیت هستند، نوید بخش پیام رسای اهل بیت است که میفرماید:« منها یفیض العلم منها یفیض العلم الی البلدان » یا در تعبیری دیگر آمده است:« الی الشرق و الغرب ». امروز حضور این تعداد طلاب و فضلا و حضور اساتید برجسته، امیدواریم روزی فرا برسد که پیام دین کلمة الله یَنعُلیا شود و در نتیجه سراسر جهان آماده حضور آن منجی عالم بشریت گردد.
حال سؤالی که مطرح میشود این است که رسالت حوزههای علمیه چیست؟ حوزههای علمیه چه مسئولیتی را در عصر غیبت عهدهدار هستند؟ آن چه که من میتوانم به آن اشاره کنم این است که سه مسئولیت مهم بر عهده حوزه هاست که فارغ التحصیلان حوزههای علمیه ما باید از این سه ویژگی کلیدی و اساسی برخوردار باشند.
اولین ویژگی این است که عالم و ملا شوند و در سایه تحصیلاتی که در این حوزهها و مراکز علمی میکنند، به حلال و حرام الهی عالم شوند. این یکی از ویژگیهای مهم حوزههای علمیه ماست.
ویژگی دوم این است که متخلق به اخلاق الهی شوند؛ تنها عالم شدن مشکلی را حل نمیکند. بعضیها به ظاهر عالم شدهاند اما ای کاش عالم نمیشدند. متخلق به اخلاق الهی شدن یکی از مهمترین خروجیهای حوزههای علمیه است. اگر جشن فارغ التحصیلی برگزار میکنیم یعنی جشن علم و اخلاق باید برگزار کنیم.
ویژگی سوم، مسئولیتپذیری عالمان دین است؛ عالمان دین باید زمانشناس باشند و درک موقعیتهای زمانی را داشته باشند که کجا زندگی میکنند؟
«رحم اللّه امرئ اعد لنفسه و استعد لرمسه و علم من اين و فى اين و الى اين.»[2]
قال رسول الله (ص) :«رحم اللَّه من حفظ لسانه و عرف زمانه و استقامت طريقته»[3] مسیر و راه درست را بداند و راه را از چاه بازشناسد تا هم خود هدایت یافته شوند و هم دیگران را در مسیر هدایت قرار بدهند.
در مکتب حیاتبخش ما بر خلاف سایر مکاتب و ادیان که علم را تنها اینگونه معنا میکنند که اگر انسان چیزی را که قبلا نمیدانسته، بداند این تعریف مشترک علم در همه ادیان است. اما زمانی که به تعبیرات زیبای قرآن و روایات نورانی اهل بیت نگاه میکنیم، میبینیم علم در صورتی علم است که ارتباط با توحید پیدا کند. در انسان عالم باید خشیت و خوف الهی وجود داشته باشد «إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء»[4]
و در تعبیری از وجود مقدس امام صادق (ع) آمده است که:«كَفَى بِخَشْيَةِ اللَّهِ عِلْما»[5]
یعنی علم برای خشیت و ترس خدا کافی است، همین که علم این ویژگی را به دنبال داشته باشد این علم کافی است، لذا تعبیر پیامبر (ص) اکرم به نقل از مولای متقیان امیرمؤمنان فرمودند: «مَنْ طَلَبَ الْعِلْمَ لِلَّهِ لَمْ يُصِبْ مِنْهُ بَاباً إِلَّا ازْدَادَ بِهِ فِي نَفْسِهِ ذُلًّا وَ فِي النَّاسِ تَوَاضُعاً وَ لِلَّهِ خَوْفاً وَ فِي الدِّينِ اجْتِهَاداً وَ ذَلِكَ الَّذِي يَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْيَتَعَلَّمْه»[6] این یک منشور طلبگی و یک منشور برای حوزههای علمیه ماست.
یعنی اخلاص به عنوان چتر علم و دانش برای هر فرد است. هر مقدار که به جلو میرود احساس کوچکی در خود کند و اینکه هنوز به جایی نرسیده است. لذا عالم، متکبر نیست و خاشع است. عالم دین کسی نیست که خودش را از دیگران برتر و بالاتر بداند. زمانی که شما فارغ التحصیلان عزیز در جامعه حضور پیدا میکنید بنا به تعبیر پیامبر و امیرالمؤمنین (ص) با مردم تواضع و فروتنی داشته باشید. ارتباطات اجتماعی پیغمبر به عنوان زیباترین درس و الگو برای ماست.
خداترسی جوهره اصلی حوزههای علمیه ماست. بزرگان ما خدا ترس بودهاند و توجه به خدا داشتهاند. آن روزی که مرحوم آیت الله حجت از نجف به قم آمد مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری پیام فرستاد که جناب حجت اگر مشکلی در زندگی شما هست ما برای کمک هستیم.
مرحوم آیت الله حجت به عنوان یک فارغ التحصیل حوزه پیام فرستاد برای مؤسس حوزه مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری که به جناب حائری بزرگ بگویید که تا خود کریم هست من سراغ عبدالکریم نمیروم.
ویژگیهای حوزههای ما اخلاق باوری است. زمانی که در حضور یک عالم بزرگ، از کسی غیبت میشود، عالم میگوید چهل روز مرا از عبادت محروم کردهاید. لذا امام، رهبر عزیز انقلاب، مراجع بزگوار تقلید از حوزههای نجف و قم برمیخیزند.
در حالات رهبر عزیز و فرزانه انقلاب آمده است که روزیقبل از دوران رهبری از ایشان سؤال کردند که شما چه وظیفهای احساس میکنید؟ ایشان فرموده بودند اگر از ناحیه امام به من تکلیف شود که به دورترین نقطه این کشور در یک پاسگاه ژاندارمری من خدمت کنم و حلال و حرام الهی را برای آن ها بگویم، استنکاف نمیکنم. این معنای مسئولیت شناسی است، این معنای راه پیدا کردن و درست راه پیدا کردن است لذا قرآن میفرماید:« فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون»[7]
قم مرکز مقدسی است اما نه برای همیشه ماندن؛ قم مرکز تحصیل است.عزیزانی که این جا هستند من خبر دارم که در یک شرایط سخت ابلاغ دین الهی میکنند و روزی در این حوزه ، روزی در حوزه نجف به تحصیل مشغول بودهاند ولی امروز در کنار مردم هستند.
خداترسی یعنی اینکه هرجا انسان احساس مسئولیت کند باید به مسئولیت خود عمل کند.
فضلای عزیز از کشورهای مختلف این جا زمان برای تلف کردن وقت نیست. «إضاعَةُ الفُرصَةِ غُصَّةٌ»[8] «مَن فُتِحَ لَهُ بابٌ مِن الخَيرِ فَلْيَنتَهِزْهُ ؛ فإنّهُ لا يَدرِي مَتى يُغلَقُ عَنهُ»[9]
فرصتها امروز در اختیار شماست، حوزهای با این عظمت در جوار مرقد مطهر کریمه اهل بیت وجود دارد.
جامعة آل البیت با گزارش خوبی که مدیر به من دادهاند، من به سهم خودم لذت بردم. گزارشی که معاونت محترم آموزش دادهاند، برای بنده که در حوزه هستم باعث شگفتی بود. من عزیزانی که در اداره آن جا نقش دارند، از کسانی که در جامعة المصطفی پشتیبانی و حمایت میکنندتحسین میکنم. «وَ فِي الدِّينِ اجْتِهَاداً وَ ذَلِكَ الَّذِي يَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْيَتَعَلَّمْه».[10] اینها باید میدان دار علم و اخلاق و تقوا بشوند.
جامعه ی امروز را نگاه کنید، چرادنیای غرب به جامعه مسلمان زورگویی میکند؟ چون آنها احساس میکنند علم و دانشِ روز دارند و باید بر سایر کشورها سلطه پیدا کنند. در هزار و چند سال پیش امام صادق فرمود: مسلمانان در سایه علم بر دنیا سلطه پیدا کنید العلم سلطان من وجده صال به و من لم يجده صيل عليه.[11]
رهبر عزیز انقلاب بارها این تعبیر را مطرح کردهاند، که علم سلطان است هر کس آن را یافت تسلط پیدا میکند و هر کس دنبال آن نرفت تحت سلطه دیگران قرار میگیرد.
چه در علوم دینی و معنوی و چه در علوم دیگر جامعه اسلامی ما باید از این ویژگی برخوردار باشد تعبیر امیرمؤمنان در اوصاف شیعیان دارد: «وَ مِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنْ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ وَ حَزْماً فِي لِينٍ وَ إِيمَاناً فِي يَقِينٍ وَ حِرْصاً عَلَى عِلْم وَ فَهْماً فِي فِقْهٍ وَ عِلْماً فِي حِلْم»[12]
در روایت نورانی اهل بیت وارد شده است که سراغ چگونه استادی برویم و از محضر او استفاده کنیم؟
عزیزانی که از کشورهای مختلف آمدهاید، در این حوزه بزرگ و پهناور، در انتخاب استاد دقت کنید. تعبیر زیبای امام کاظم این است که:«لَا تَجْلِسُوا عِنْدَ كُلِ عَالِمٍ يَدْعُوكُمْ إِلَّا عَالِمٌ يَدْعُوكُمْ مِنَ الْخَمْسِ إِلَى الْخَمْسِ مِنَ الشَّكِّ إِلَى الْيَقِينِ وَ مِنَ الْكِبْرِ إِلَى التَّوَاضُعِ وَ مِنَ الرِّيَاءِ إِلَى الْإِخْلَاصِ وَ مِنَ الْعَدَاوَةِ إِلَى النَّصِيحَةِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ إِلَى الزُّهْد»[13]
این ها شاخصههای استاد است.
سخن برای گفتن فراوان دارم، احساس میکنم امروزه ما باید هم از نظر علمی هم از نظر اخلاقی هم از نظر مسئولیت پذیری رشد کنیم که دنیا امروز منتظر ماست. کلامی در پایان عرض میکنم از وجود نازنین ثامن الحجج علی ابن موسی الرضا (ص) که تکلیف همه ما را حضرت مشخص کرده است، فرمودند:« رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا ».[14]
این کلام اتمام حجت برای همه ماست، حضرت تضمین کرده است و می گوید هنر شما این باشد که محاسن کلام ما را برای مردم بیان کنید، نگران نباشید که مردم به اهل بیت گرایش پیدا میکنند یا خیر. (الناس) مصداق تمام مردم جهان است و به ایران یا کشورهای عربی و اسلامی محدود نمیشود.
«والحمد لله رب العالمین»
[1]. روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج1، ص11.
[2]. شرح أصول الكافي، ج1، ص571.
[3]. نهج الفصاحة، ص501.
[4]. «فاطر»: 28.
[5]. تحف العقول، النص، ص364.
[6]. روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج1، ص11.
[7]. التوبة/122.
[8]. نهج البلاغة، ص489.
[9]. كنز العمّال : 43134.
[10]. روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج1، ص11.
[11]. من لا يحضره الفقيه ؛ ج3 ؛ ص447.
[12]. كنز الفوائد ؛ ج1 ؛ ص91.
[13]. الإختصاص، ص335.
[14]. عيون أخبار الرضا، ج1، ص307.