حضرت آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری«دامت برکاته» در حاشیه درس تفسیر خود با بیان روایتی از امام رضا علیه السلام درباره کمال عقل فرمودند: عن مولینا الإمام علی بن موسی الرضا (ع): «لَا يَتِمُّ عَقْلُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ حَتَّى تَكُونَ فِيهِ عَشْرُ خِصَالٍ الْخَيْرُ مِنْهُ مَأْمُولٌ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ يَسْتَكْثِرُ قَلِيلَ الْخَيْرِ مِنْ غَيْرِهِ وَ يَسْتَقِلُّ كَثِيرَ الْخَيْرِ مِنْ نَفْسِهِ لَا يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَيْهِ وَ لَا يَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ الْفَقْرُ فِي اللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْغِنَى وَ الذُّلُّ فِي اللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْعِزِّ فِي عَدُوِّهِ وَ الْخُمُولُ أَشْهَى إِلَيْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ ثُمَّ قَالَ ع الْعَاشِرَةُ وَ مَا الْعَاشِرَةُ قِيلَ لَهُ مَا هِيَ قَالَ ع لَا يَرَى أَحَداً إِلَّا قَالَ هُوَ خَيْرٌ مِنِّي وَ أَتْقَى»[1].
امام رضا (ع) در روایت مذکور، فرموده است که عقل انسان مسلمان به کمال نمیرسد مگر اینکه ده خصلت در او باشد:
اول، اینکه خیر از او مورد انتظار است [، یعنی مردم خیر و نیکی را از آنها انتظار و توقع دارند و افراد وقتی با این گونه اشخاص ارتباط برقرار میکنند، خیر سراپای وجودشان را فرا گرفته است]؛
دوم، اینکه شر و بدی از آنها مأمون است [، یعنی مردم از دست آنها در امانند]؛
سوم، اینکه کار خیرِ کوچک و کم دیگران را بزرگ میشمارند؛
چهارم، اینکه کارهای خیر زیاد خود را کوچک و کم میشمارد [، یعنی بزرگنمایی نمیکند و کار خیر خود را بزرگ جلوه نمیدهد]؛
پنجم، اینکه، از مطالبات و خواستههای مردم که به سوی او میآید، احساس خستگی نمیکند؛
ششم، اینکه در طول دوران زندگی خود از طلب علم خسته نمیشود [و بهانههای مختلف برای دوری و فرار از طلب علم و دانش مطرح نمیکند]؛
هفتم، اینکه فقر در راه خدا، نزد او از غنا و بی نیازی و پولداری، محبوبتر است،
هشتم، اینکه ذلیل شدن و تحقیر شدن ظاهری در راه خدا، نزد او از عزتی که در راه دشمنان خدا نصیبش شود، محبوبتر است؛
نهم، اینکه گمنامی برای او از شهرت، لذتبخشتر است؛
دهم، سپس آن حضرت (ع) فرمود که اما دهم، نمیدانی که این دهمی چیست؟ به آن حضرت (ع) گفته شد که دهمی چیست؟ آن حضرت (ع) فرمود که دهمی این است که کسی را نمیبیند مگر اینکه میگوید که او از من بهتر و با تقواتر است.