حضرت آیت الله حسینی بوشهری «دامت برکاته» در حاشیه درس تفسیر خود با بیان نکاتی اخلاقی فرمودند: روایت اول: قال رسول الله (ص): «يَا عَلِيُّ مَنْ خَافَ النَّاسُ لِسَانَهُ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ يَا عَلِيُّ شَرُّ النَّاسِ مَنْ أَكْرَمَهُ النَّاسُ اتِّقَاءَ شَرِّهِ يَا عَلِيُّ شَرُّ النَّاسِ مَنْ بَاعَ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ وَ شَرٌّ مِنْ ذَلِكَ مَنْ بَاعَ آخِرَتَهُ بِدُنْيَا غَيْرِه»[1].
رسول گرامی اسلام (ص) در روایت مذکور، فرموده است که اى على، کسى که مردم از زبانش بهراسند اهل آتش است. اى على، . اى على، بدترین مردم کسى است که آخرتش را به دنیایش بفروشد و بدتر از او کسى است که آخرتش را به دنیاى دیگران بفروشد.
انسان در جامعه با افراد مختلفی سروکار دارد. یکی از معیارهایی که در ارتباط با دیگران از اهمیت بالایی برخوردار است احترام گذاشتن و توجه کردن به دیگران بر اساس آموزههای قرآن و اهل بیت (ع) است. در سوره حُجرات که یک سوره اخلاقی است به نکاتی که در ارتباط با دیگران باید رعایت شوند اشاره شده است.
گاهی انسان به دیگری احترام میگذارد، لکن این احترام، ناخواسته و از روی اکراه و اجبار است و انسان قلباً مایل به احترام به آن شخص نیست، ولی به خاطر دفع شرّ او از خود، مجبور به احترام گذاشتن به او میباشد تا آسیبی از ناحیه او متوجّهش نشود و حتی گاهی برای در امان ماندن از شرّش، او را دعوت میکند و برایش سفره پهن میکند و از او پذیرایی میکند. بنابراین، باید توجه داشت که آن احترامی پسندیده است که به خاطر خوبیها و شایستگیها و پاکی افراد، آنها را شایسته احترام کرده باشد، نه اینکه دیگران از سر اجبار و اکراه به او احترام بگذارند.
پیامبر اکرم (ص) در روایت مذکور، فرموده است که ای علی، کسى که مردم از زبانش بهراسند اهل آتش است.
بعضی انسانها زبانی تند و تیز دارند، هتّاک و پردهدر میباشند و با آبروی مردم بازی میکنند و مدام با زبان خود دیگران را اذیّت میکنند و از این نکته غافلاند که خسارت و لطمهای که از ناحیه زبان بر دیگران وارد میشود خیلی سخت جبران میشود و چه بسا اصلاً قابل جبران نباشد.
شاعر در همین رابطه گفته است:
«جِرَاحَات السِّنَانِ لها الْتِئامُ و لا يلْتَامُ ما جَرَحَ اللِّسان»[2].
جراحاتی که از ناحیه نیزه بر انسان وارد میشود قابل درمان است ولی جراحاتی که از ناحیه زبان به انسان وارد میشود قابل درمان نیست.
مطلب دیگری که رسول اکرم (ص) فرموده است این است که ای علی، بدترین مردم کسى است که دیگران او را براى حفظ شدن از شرّش احترام مى کنند.
و آخرین مطلب این است که پیامبر (ص) فرموده است که اى على، بدترین مردم کسى است که آخرتش را به دنیایش بفروشد و بدتر از او کسى است که آخرتش را به دنیاى دیگران بفروشد.
معامله آخرت به دنیا، مثل این است که انسان یک کالای گرانبهایی را با کالایی بیارزش و بیمقدار معامله کند و این خیلی بد است و بدتر از این معامله، این است که انسان آخرت خود را به دنیای دیگران بفروشد.
انشاءالله، خداوند متعال به ما توفیق بدهد که مردم از شر زبان ما در امان باشند و به مردم شر نرسانیم و احترام مردم به ما به خاطر علاقه به ما باشد و همچنین، حواسمان باشد که آخرتمان را به دنیای خود و دیگران نفروشیم.
روایت دوم: قال رسول الله (ص): «فِتْنَةُ اللِّسَانِ أَشَدُّ مِنْ ضَرْبِ السَّيْف»[3]؛ فتنهای که از رهگذر زبان به وجود میآید از ضربت شمشیر سختتر است.
همانطور که مستحضرید در آستانه دو انتخاب بزرگ (انتخابات مجلس و انتخابات خبرگان) قرار داریم لذا باید خیلی مواظب زبان خود باشیم تا خدای نکرده با زبانمان آبروی دیگران را در معرض خطر قرار ندهیم چرا که اگر زبان انسان به خُرد کردن دیگران عادت کند، کنترل آن سخت میشود و به راحتی نمیتوان زبان را به مسیر حق برگرداند.
روایت سوم: قال مولینا و مقتدینا الإمام الصادق (ع): «لَا تَنْظُرُوا فِي عُيُوبِ النَّاسِ كَالْأَرْبَابِ وَ انْظُرُوا فِي عُيُوبِكُمْ كَهَيْئَةِ الْعَبِيد»[4]؛ اربابگونه به عيوب ديگران ننگريد، بـلكه مثل بنـدهاى متـواضع، عيبهاى خود را وارسى كنيد.
انسان باید به عیوب خود بپردازد و سعی در برطرف کردن آنها داشته باشد، نه اینکه از عیوب خود غافل شود و به عیوب دیگران مشغول باشد.
[1]. مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحار الأنوار (ط- بیروت)، ج74، ص46.
[2]. حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج14، ص244.
[3]. مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحار الأنوار (ط- بیروت)، ج68، ص286.
[4]. ابن شعبه حرّانی، حسنبن علی، تحف العقول، ص305.