حضرت آیت الله حسینی بوشهری «دامت برکاته» طی بیان روایاتی در حاشیه درس تفسیرشان فرمودند:روایت اول: قال مولینا الإمام السجاد (ع): «ثَلَاثٌ مُنْجِيَاتٌ لِلْمُؤْمِنِ؛ كَفُّ لِسَانِهِ عَنِ النَّاسِ وَ اغْتِيَابِهِمْ وَ إِشْغَالُهُ نَفْسَهُ بِمَا يَنْفَعُهُ لِآخِرَتِهِ وَ دُنْيَاهُ وَ طُولُ الْبُكَاءِ عَلَى خَطِيئَتِه»[1].
امام زین العابدین (ع) در روایت مذکور، فرموده است که سه چیز برای مؤمن نجاتبخش است و زمینه سعادت و رسیدن به فوز بزرگ الهی را برای مؤمن فراهم میکنند؛
اولین مورد، باز داشتن زبان از مردم است، یعنی انسان خودش را به عیبجویی و غیبت و بدگویی از دیگران مشغول نکند. یکی از مشکلات جامعه امروزی این است که زبان یک عاملی برای پرداختن به مردم و دیگران شده است، جستجو کردن در زندگی خصوصی دیگران امروزه یک امری عادی شده است. بنابراین، انسان باید زبان خود را از سخن گفتن درباره مردم، حفظ کند. رسول اکرم (ص) فرموده است: «نَجَاةُ الْمُؤْمِنِ فِي حِفْظِ لِسَانِه»[2].
زبان، هم میتواند انسان را به اوج کمال برساند و هم میتواند انسان را به حضیض (پستی) ذلت بکشاند. پس باید زبان خود را کنترل کنیم و به جای اینکه درباره دیگران سخن بگوییم به مطالعه بپردازیم و در آیات آفاقی و انفسی حق تأمل کنیم. همچنین انسان باید زبانش را از غیبت نسبت به مردم باز دارد.
دومین مورد، این است که انسان خود را به چیزی که نفع دنیوی و اخروی برای او دارد، مشغول کند و وادار کند. مسیر آخرت و سفر آخرت خیلی سخت است لذا انسان باید خود را برای این سفر آماده کند.
سومین مورد، این است که بر گناهانی که از او سر زده است، بسیار بگرید. انسان باید بخشی از شبانهروز خود را به گریه و انابه نسبت به خطاهایی که احتمال دارد از او سر زده باشد، اختصاص بدهد. امام صادق (ع) فرموده است: «مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ قَطْرَةِ دَمٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، أَوْ قَطْرَةٍ مِنْ دُمُوعِ عَيْنٍ فِي سَوَادِ اللَّيْلِ مِنْ خَشْيَةِ اللَّه»[3]. گریه در دل شب اینقدر مهم است که امام صادق (ع) آن را همسان با خون شهید دانسته است.
روایت دوم: عن الإمام الصادق (ع): «إِذَا رَأَيْتُمُ الْعَبْدَ يَتَفَقَّدُ الذُّنُوبَ مِنَ النَّاسِ نَاسِياً لِذَنْبِهِ فَاعْلَمُوا أَنَّهُ قَدْ مُكِرَ بِه»[4].
امام صادق (ع) در روایت مذکور، فرموده است که اگر کسی را دیدید که به گناهان دیگران میپردازد و گناهان خود را فراموش میکند [گویا اصلاً خودش گناهی ندارد] دچار مکر شده است و خود را باخته است. انسان باید به جای اینکه به دیگران بپردازد به خودش بپردازد و از خودش غافل نشود.