شرح دعای مکارم الاخلاق حضرت آیت الله حسینی بوشهری(دامت برکاته) موضوع: تواضع هنگام کرامت و مسئولیت تاریخ: 94/04/24 مرکز خدمات حوزه های علمیه مصادف با: 28 رمضان1436 |
بسم الله الرحمن الرحیم
«وَ هَبْ لِي مَعَالِيَ الْأَخْلَاقِ وَ اعْصِمْنِي مِنَ الْفَخْرِ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَرْفَعْنِي فِي النَّاسِ دَرَجَةً إِلَّا حَطَطْتَنِي عِنْدَ نَفْسِي مِثْلَهَا».
حضرت (ع) در این فراز از، خدای متعال، مکارم اخلاق و سجایای عالی انسانی را درخواست کرده است اما در عین حال به این نکته توجه داشته است که به واسطه این مکارم دچار فخر و مباهات نشوند. به تعبیر حضرت پیام امام سجاد (ع) این است که مکارم اخلاقی نباید باعث خودبرتر بینی و غرور شود. لذا حضرت (ع) از خدا درخواست میکند تا از این مکارم اخلاقی در مسیر طاعت و بندگی خداوند استفاده کند. زیرا آنچه که مورد نظر حضرت (ع) میباشد رضایت خداوند است.
در فراز بعد از دعای شریف مکارم الاخلاق حضرت (ع) از خداوند درخواست میکند که اگر به ایشان مقام و مسئولیتی عنایت میکند، نسبت به آن مقام احساس غرور پیدا نکند. حقیقت امر این است که اسلام به عنوان یک دین جاودان، در رشد و تعالی مشوق انسان است و نسبت به این نکته چه از جهت دنیوی و چه از نظر اخروی، توجه ویژهای دارد. البته آنچه که مورد نظر اسلام است ایجاد یک تعادل بین این دو امر است تا گرایش به دنیا باعث غفلت از آخرت نشود. لذا انسانهایی که در درون خود احساس تواضع و کوچکی می کنند، دچار غرور نمیشوند. در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است «أَفْضَلَ النَّاسِ مَنْ تَوَاضَعَ عَنْ رِفْعَة»[1]؛ برترین مردم کسی است که در برترین موقعیتها، تواضع پیشه کند. به تعبیر دیگر:
تواضع ز گردن فروزان نکوست گدا گر تواضع کند خوی اوست
لذا اسلام راه تلاش برای رسیدن به مناصب و مسئولیت ها را باز گذاشته است اما نکته قابل توجه این است که این مقام و مسئولیتها باید در جهت اخروی باشد. در تاریخ آمده است امیرالمؤمنین (ع) در حال پینه زدن کفش خود بودند و در این حال ابن عباس به ایشان عرض کرد: این کفش برای شما چقدر ارزش دارد؟ حضرت (ع) در پاسخ فرمودند: به خداوند سوگند برای من ارزش این کفش وصله دار، از امارت و رهبری بر شما بیشتر است؛ مگر اینکه در جایگاه امامت و رهبری بتوانم حق را در جایگاه خودش نگاه دارم و از باطل جلوگیری کنم. تا قبل از انقلاب، روحانیت از مسئولیتها کنار بود اما بعد از انقلاب، مسئولیت به دست روحانیت افتاد؛ لذا نیز باید تلاش کنیم تا مقام و مسئولیتهای ما در جهت اخروی باشد.
در روایت دیگری از پیغمبر اکرم (ص) آمده است «كَفَى بِالرَّجُلِ بَلَاءً أَنْ يُشَارَ إِلَيْهِ بِالْأَصَابِعِ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيَا»[2]؛ برای آزمایش انسان همین بس که انگشت نما شود، چه در دین باشد یا در دنیا. در زمان مرحوم آخوند (ره) طلبهای برای استفاده از درس ایشان، به نجف آمد. بعد از مدتی در نیمههای شب، زمان وضعِ حملِ همسرِ این طلبه فرا رسید؛ اما چون در شهر نجف غریب بود، به سراغ مرحوم آخوند (ره) رفت. مرحوم آخوند (ره) در را باز کردند و طلبه ماجرا را برای ایشان شرح داد و از ایشان خواست تا خدمتکار خود را بیدار کند تا دنبال قابله برود. مرحوم آخوند (ره) گفتند اکنون زمان استراحت خدمتکار است و من نمیتوانم او را بیدار کنم، لذا خود ایشان فانوسی برداشتند و با این طلبه به دنبال قابله رفتند. فردای آن روز هم مقداری چای و قند برای این طلبه فرستادند.
در حالات مرحوم شیخ انصاری (ره) آمده است ایشان چند روز با تأخیر به درس خارج میرسیدند. یکی از شاگردان از ایشان علت دیر آمدن را سؤال کرد. ایشان پاسخ داد طلبهای تازه به نجف آمده است و برای درس امثله و شرح امثله استادی پیدا نکرده است. لذا من قبل از درس خارج چند دقیقهای این درس را توضیح میدهم.
در حالات مرحوم مقدس اردبیلی (ره) آمده است ایشان با لباس معمولی به سفر رفته بودند و لذا کاروانیان ایشان را نشناختند. یکی از کاروانیان مقداری پول از جیب خود بیرون آورد و همراه با لباسش به ایشان داد و به ایشان گفت که این لباسها را بشوی. ایشان لباسها را شست و بعد خشک کرد و به آن شخص تحویل داد. بنابراین مشکل اصلی ما این است که در جامعه برای خود یک حساب ویژهای باز میکنیم.
پروردگارا، این ماه مبارک رمضان را آخرین ماه رمضان عمر ما قرار مده؛ آن چه از کار نیک و شایسته انجام دادهایم به شایستگی از ما بپذیر؛ از گناهان ما درگذر، تا از ما راضی نشدهای ما را از این دنیا مبر؛ روح بلند رهبر فقید ما عالی است اعلی بگردان.