تفسیر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ادامه تفسیر آیه 59

«فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ»[1]؛ اما افراد ستمگر، اين سخن را كه به آنها گفته شده بود، تغيير دادند (و به جاى آن، جمله استهزاء آميزى گفتند) لذا بر ستمگران، در برابر اين نافرمانى، عذابى از آسمان فرستاديم.

سؤال: منظور از تغییر و تبدیلی که از طرف ستمگران صورت گرفته است، چیست؟

پاسخ: تفسیرهای مختلفی در رابطه با متعلق تبدیل، نقل شده است؛

بلاغی (ره) صاحب تفسیر آلاء الرحمن با استفاده از تورات گفته است که شاید قول جایگزین این بوده است که آنها گفته‎اند که خدا گفته است که زکات خود را بفروشید و با آن شراب، گاو و گوسفند بخرید و در بین المقدس انفاق کنید، یعنی عملاً سر از عبادت باز زدند و گفتند که عبادتی در کار نیست.

بلاغی (ره) در پاورقی نوشته است کلمه‎ای که به لغت عبرانی به جای لفظ شراب آمده است، صراحت در این دارد که همان معنای شراب منظور بوده است.

تفسیر صافی از تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) نقل کرده است که مخالفت بنی‎اسرائیل و تبدیل آنها عبارت از این بوده است که وقتی بنی‎اسرائیل به در قلعه رسیدند، دیدند که در، بلند است و برای ورود به قلعه نیاز به خم شدن نیست، در حالی که آنها تصور می‎کردند که ارتفاع در قلعه کم است و برای ورود به قلعه باید خم شوند و با حالت خضوع و خشوع وارد شوند لذا وقتی دیدند که در قلعه بلند است، گفتند که حضرت موسی (ع) و حضرت یوشع (ع) تا کی ما را مسخره می‎کنند و یک روز یک چیز می‎گویند و روز دیگر چیز دیگری می‎گویند لذا منظور از تبدیل و تغییر، این است که بنی‎اسرائیل سخنان دیگری را مطرح کردند و تمسخر کردند و به جای اینکه از رو به رو وارد قلعه شوند با جسارت و لجاجت از پشت وارد قلعه شدند و نشستند و باسن‎های خود را بر زمین نهادند و کشان‎کشان وارد قلعه شدند و به جای کلمه «حطّة»، کلمه «حنطة» را به کار می‎بردند، در حالی که زبان بنی‎اسرائیل، عبری بود و «حنطة» لغتی عربی است. البته «حطّة» نیز لغت عرب است لذا اگر به کار بردن «حنطة» اشکال داشته باشد، «حطّة» نیز نباید به کار برده شود.

مطابق همین مطلبی که عرض شد، روایتی از رسول اکرم (ص) در صحیح مسلم [از مسانید اهل سنت] آمده است که در آن روایت اینچنین آمده است که بنی‎اسرائیل از عقب، کشان‎کشان وارد قلعه شدند.

علت تبدیل کلمه «حطّة» به «حنطة» این است که بنی‎اسرائیل زیر بار تعبّد نمی‎رفته‎اند لذا این کلمه را با اینکه تلفظش سخت نبوده است، تغییر داده‎اند.

قید «ظلموا» که دو بار در آیه مورد بحث آمده است حاکی از این است که همان‎طور که پاداش از جانب خداوند متعال از روی حساب و کتاب است، کیفر خداوند نیز حساب و کتاب دارد و مقصود این است که افرادی از بنی‎اسرائیل که آنچه به آنها گفته شده بود را تغییر دادند و به تمسخر پرداختند و لجاجت ورزیدند ظلم کردند و ستمگر شدند لذا مستحق عذاب الهی گردیدند.  

«بما کانوا یفسقون»، علت عذاب‎هایی است که از جانب خداوند متعال بر بنی‎اسرائیل نازل شد. اگر «کان» بر سر فعل مضارع داخل شود بر استمرار دلالت دارد، به این معنی که فسق و فجور از کارهای همیشگی و مستمر بنی‎اسرائیل بوده است لذا بنی‎اسرائیل به خاطر فسق مستمر، مستحق عذاب الهی شدند. بنابراین، گناه زمینه‎ساز الهی است و استمرار بر گناه بر عذاب الهی شدت می‎بخشد و هشداری است برای اینکه اگر عذاب الهی، جامعه‎ای را فرا گرفت باید ریشه‎یابی شود که چه گناهی در جامعه رواج پیدا کرده است که زمینه‎ساز عذاب الهی شده است.

تفسیر آیه 60: «وَ إِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لاَ تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ»[2]؛ و (به ياد آوريد) زمانى را كه موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم «عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن!» ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‎گونه كه هر يك (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) از روزي‎هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نكنيد!

«الحمد لله رب العالمین»