درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصلٌ فی المطهّرات تاریخ: 6 اردیبهشت 1394 موضوع جزئی: الأول من المطهّرات، الماء- کیفیت تطهیر برنج، ماش و امثال آن مصادف با: 7رجب 1436 سال: ششم جلسه: 84 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
خلاصه جلسه گذشته
بحث در مسأله 327 بود، عرض کردیم که اگر برنج، ماش و امثال آن نجس شد، راه تطهیر آن این است که آن را در پارچهای بگذاریم و در آبِ کُر قرار دهیم و اگر آب نجس در آن نفوذ کرده باشد، زمانی که برنج یا ماش را در آب کثیر قرار میدهیم، باید صبر کنیم تا به همان مقداری که آب نجس در برنج یا ماش نفوذ کرده، آب طاهر در آن نفوذ کند تا پاک شود. اما اگر بخواهیم برنج و ماشِ متنجّس را با آب قلیل بشوییم، باید آن را در ظرفی قرار دهیم و آب روی آن بریزیم و غُساله آن را جدا کنیم؛ البته این در صورتی است که خود آن ظرف در ابتدا پاک باشد که اگر اینگونه بود، بعد از اینکه برنج و ماش را تطهیر کردیم، ظرف نیز به تبع آن پاک میشود و نیاز به سه بار شستن ندارد، البته مرحوم سید (ره) در ادامه فرمود که احتیاط مستحب این است که ظرف سه بار شسته شود. این در صورتی است که نجاست ظرف از طریق نجاست برنج و ماش باشد ولی اگر ظرف از طریق دیگری نجس شده باشد باید سه بار شسته شود تا پاک شود.
دلیل
مستند فرمایش مرحوم سید (ره) که فرموده است که [زمانی که برنج و ماش با آب قلیل تطهیر میشود] ظرف نیز به تبع ماش و برنج پاک میشود روایت صحیحه محمد بن مسلم است؛
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الثَّوْبِ يُصِيبُهُ الْبَوْلُ قَالَ: «اغْسِلْهُ فِي الْمِرْكَنِ مَرَّتَيْنِ فَإِنْ غَسَلْتَهُ فِي مَاءٍ جَارٍ فَمَرَّةً وَاحِدَةً»[1]؛ محمد بن مسلم میگوید که از امام صادق (ع) در رابطه با لباسی که بول به آن اصابت کرده است سؤال کردم، حضرت (ع) فرمود که آن را در طشت دو بار بشوی، اما اگر آن را در آب جاری شستی، یک بار شستن کافی است.
تقریب استدلال به روایت: از اینکه امام (ع) در این روایت متعرض تطهیرِ جداگانهی مِرکن نشده است [در حالی که امام (ع) در مقام بیان بحث از تطهیر بوده است] استفاده میشود که مِرکن (طشت) به تبع طهارت لباسی که در آن شسته شده است، پاک میشود چون اگر مِرکن به تبع لباس، پاک نمیشد لازم بود که امام (ع) به کیفیت تطهیر آن نیز اشاره میکرد، در حالی که هیچ اشارهای به تطهیر مِرکن نشده است لذا فهمیده میشود که مِرکن نیز به تبع لباس، پاک میشود.
اشکال آقای خویی (ره)
آیت الله خویی (ره) استدلال به روایت محمد بن مسلم را نپذیرفته و فرموده است که تعمیم دادن این مطلب به گونهای که گفته شود که هر چیزی [اعم از مِرکن و غیر آن] که لباس، در آن شسته شود به تبع طهارت لباس، پاک میشود، صحیح نیست زیرا چه بسا که این روایت مختص به «مِرکن» باشد و شامل بقیه ظروف نشود چون همان طور که در جلسات قبل بیان شد، ظرف به شیئی گفته میشود که اختصاص به أکل و شرب دارد و اطلاق ظرف بر چیزی که مورد استفاده برای أکل و شرب نباشد صحیح نیست، لذا با توجه به اینکه معلوم نیست عنوان ظرف بر «مِرکن» نیز صادق باشد [چون مِرکن اختصاص به أکل و شرب ندارد] نمیتوان گفت که حکمی که برای مرکن بیان شده است به سایر ظروف نیز تعمیم داده میشود و شامل همه ظروف میشود. بنابراین، استفاده طهارت به وسیله تبعیت که از روایت محمد بن مسلم فهمیده شد فقط مختص به «مِرکن» است و سایر ظروف را شامل نمیشود. در نتیجه آیت الله خویی (ره) معتقد است که اگر برنج و ماش را در ظرفی قرار دادیم و آن را با آب قلیل شستیم، ظرف به تبع طهارتی که برای برنج و ماش حاصل شده، پاک نمیشود بلکه ظرف باید سه بار شسته شود تا پاک گردد و دلیل این مطلب نیز موثقه عمار است [که در جلسات گذشته ذکر شد] که حکم به سه بار شستن ظروف را مطرح کرده است.
مسأله 328: «الثوب النجس يمكن تطهيره بجعله في طشت و صبّ الماء عليه ثمّ عصره و إخراج غسالته و كذا اللحم النجس و يكفي المرّة في غير البول و المرّتان فيه إذا لم يكن الطشت نجساً قبل صب الماء و إلّا فلا بُدّ من الثلاث و الأحوط التثليث مطلقاً».[2]
مرحوم سید (ره) فرموده است که تطهیر لباس نجس [با آب قلیل] به این نحو است که آن را در طشت قرار میدهیم و روی آن آب میریزیم و سپس آن را فشار میدهیم و غساله آن را خارج میکنیم، همچنین گوشتِ خامی که نجس شده است به همین کیفیت تطهیر میشود [یعنی گوشت را در طشت میگذاریم و روی آن آب میریزیم و غساله آن را با فشردن خارج میکنیم] و یک بار شستن متنجّس در صورتی که به غیر بول، نجس شده باشد کافی است ولی اگر به بول، متنجّس شده باشد باید دو بار شسته شود. این در صورتی است که طشت قبل از ریختن آب در آن، پاک بوده است [به این معنا که بعد از تطهیر لباس یا گوشت خام، طشت نیز که نجاستش از طریق نجاست لباس یا گوشت بوده است به تبع طهارت آنها، پاک میشود] اما اگر طشت از قبل نجس بوده است [یعنی طشت، نجس بوده و سپس گوشت یا لباس در آن ریخته شده است تا تطهیر شود] باید آن را سه بار بشوییم تا پاک شود، البته احتیاط مستحب این است که در هر صورت [چه قبلاً پاک بوده و چه نجس بوده است] سه مرتبه شسته شود.
بحثی که در رابطه با مسأله فوق مطرح است بحث تازهای نیست و بخش عمدهای از آن مربوط به ورود ماء در نجس یا متنجّس است که در جلسات گذشته (جلسه47، مورخه4/11/1393) به طور مفصل مورد بحث قرار گرفته است [میتوانید به آنجا مراجعه کنید]. عبارت مرحوم سید (ره) این بود: «و أما الثاني فالتعدد في بعض المتنجسات كالمتنجس بالبول و كالظروف و التعفير كما في المتنجس بولوغ الكلب و العصر في مثل الثياب و الفرش و نحوها مما يقبله و الورود أي ورود الماء على المتنجس دون العكس على الأحوط».[3]
دلیل این مطلب نیز عرف است که عرف مردم این گونه است که وقتی چیزی را در طشت میشویند معمولاً آب روی آن میریزند، روایاتی نیز که در این زمینه وارد شده است این مطلب را تأیید میکند.
«والحمد لله رب العالمین»