فقه

 

  

 

 

 

 

 

 

 

خلاصه جلسه گذشته

 

در جلسه گذشته عرض شد که به نظر مرحوم آیت الله خویی (ره)[1]، بر اساس روایت صحیحه حسین بن نعیم صحّاف، خونی که از زن باردار خارج می‏شود سه قسم است؛

 

اول، خونی است که در ایام عادت از زن باردار خارج می‏شود. این خون محکوم به حیضیّت است مطلقا؛ اعم از اینکه اوصاف حیض از حرارت، خروج با سوزش و امثال آن را داشته باشد یا اوصاف حیض را نداشته باشد و دلیل آن، اطلاق صحیحه حسین بن نعیم صحّاف است. همچنین، در این رابطه، به دو روایت از محمد بن مسلم تمسک شد.

 

دوم، خونی است که بعد از گذشت بیست روز از ایام عادت از زن باردار خارج می‏شود. این خون محکوم به عدم حیضیّت است مطلقا؛ اعم از اینکه اوصاف حیض را داشته باشد یا اوصاف حیض را نداشته باشد و دلیل آن روایت صحیحه حسین بن نعیم صحّاف است و این صحیحه، اطلاقات وارده که بر حیض بودن خونی که زن می‏بیند و آن خون صفات حیض را دارد تقیید می‏زند به این نحو که خونی که صفات حیض را داشته باشد محکوم به حیضیّت است مگر اینکه آن خون را زن باردار، بعد از بیست روز از ایام عادت ببیند که در این صورت، حیض نیست، هرچند که صفات حیض را داشته باشد پس، آن مطلقات به غیر زن باردار اختصاص دارند.

 

بنابراین، مرحوم آیت الله خویی (ره) که قائل به امکان اجتماع حمل با حیض است، در همه موارد این را نمی‏گوید، بلکه معتقد است که از صحیحه حسین بن نعیم صحّاف استفاده می‏شود که زن باردار محدودیت‏هایی دارد و اگر بیست روز از ایام عادتش گذشته باشد و خونی ببیند، آن خون، خون حیض نیست، هرچند که صفات حیض را داشته باشد.

 

مرحوم صاحب جواهر (ره)، [در الفصل الثالث در بحث استحاضه]، مرحوم شیخ انصاری (ره) [در کتاب طهارت در المقصد الثالث فی الإستحاضه] و بعضی دیگر، تقیید اطلاقات ادله اوصاف را به وسیله صحیحه حسین بن نعیم صحّاف بعید دانسته‏اند.

 

مرحوم آیت الله خویی (ره) فرموده است که تقیید اطلاقات کثیره، به روایت واحد مشکلی ندارد زیرا در فقه، موارد متعددی وجود دارند که اطلاقات اخبار زیادی به وسیله یک خبر تقیید خورده است.

 

اشکال: شما به وسیله صحیحه حسین بن نعیم صحّاف، اطلاق ادله اوصاف را تقیید زدید و نتیجه گرفتید که خونی که زنِ باردار بعد از گذشت بیست روز از ایام عادت می‏بیند، خون حیض نیست، هرچند که اوصاف حیض را داشته باشد، چرا اطلاق صحیحه را به وسیله اطلاقات ادله اوصاف، تقیید نزدید به این نحو که گفته شود که عدم حیضیّت خونی که زن باردار بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش می‏بیند به موردی اختصاص دارد که خون زرد رنگ باشد و صفات حیض را نداشته باشد، یعنی گفته شود که خونی که بعد از گذشت بیست روز از ایام عادت دیده شود حیض نیست مگر اینکه صفات حیض را دارا باشد.

 

پاسخ: تقیید اطلاقِ صحیحه حسین بن نعیم صحّاف به وسیله اطلاق ادله اوصاف درست نیست زیرا لازمه اختصاص دادن حکم صحیحه به زرد بودن خون، آن است که حکم صحیحه صحّاف به عدم حیض بودن بعد از گذشت بیست روز از آغاز عادت، لغو باشد زیرا وقتی خونی صفات حیض را داشته باشد، حیض نخواهد بود حتّی اگر آن خون قبل از بیست روز دیده شود بنابراین، تقیید آن به گذشت بیست روز فایده‏ای نخواهد داشت، بلکه وقتی خون، صفات حیض را نداشته باشد، حیض نخواهد بود مطلقا؛ چه آن خون بعد از بیست روز دیده شود و چه قبل از بیست روز دیده شود، بنابراین، تقیید عدم حیضیت به بعد از بیست روز خالی از فایده و لغو خواهد بود.

 

سوم، خونی است که زن باردار بعد از انقضاء ایام عادتش و قبل از گذشت بیست روز می‏بیند، مثل اینکه زن باردار بعد از ایام عادتش در وسط ماه خون ببیند. در این فرض حکم حیضیّت یا عدم حیضیّت چنین خونی از صحیحه حسین بن نعیم صحّاف استفاده نمی‏شود، بلکه باید به سایر اخبار رجوع شود و سایر اخبار، بین فرضی که چنین خونی که زن بعد از ایام عادتش دیده باشد صفات حیض را داشته باشد یا صفات حیض را نداشته باشد تفصیل داده‏اند؛

 

به این نحو که اگر آن خون صفات حیض را نداشته باشد حیض نیست، مثل اینکه رنگ آن زرد باشد. روایت موثقه عمار و مرسله محمدبن مسلم نیز این حکم را تأیید می‏کنند؛

 

عَنْ‌ إِسْحَاقَ‌ بْنِ‌ عَمَّارٍ؛ قَالَ‌: سَأَلْتُ‌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‌ عَلَيْهِ‌ السَّلاَمُ‌ عَنِ‌ الْمَرْأَةِ‌ الْحُبْلَى تَرَى الدَّمَ‌ الْيَوْمَ‌ وَ الْيَوْمَيْنِ‌، قَالَ:‌«إِنْ‌ كَانَ‌ دَماً عَبِيطاً فَلاَ تُصَلِّي ذَيْنِكَ‌ الْيَوْمَيْنِ‌ وَ إِنْ‌ كَانَ‌ صُفْرَةً‌ فَلْتَغْتَسِلْ‌ عِنْدَ كُلِّ‌ صَلاَتَيْن»[2].

 

عَنْ‌ مُحَمَّدِ بْنِ‌ مُسْلِمٍ‌ عَنْ‌ أَحَدِهِمَا عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ‌؛ قَالَ‌: سَأَلْتُهُ‌ عَنِ‌ الْحُبْلَى قَدِ اسْتَبَانَ‌ حَبَلُهَا تَرَى مَا تَرَى الْحَائِضُ‌ مِنَ‌ الدَّمِ‌، قَالَ:‌«تِلْكَ‌ الْهِرَاقَةُ‌ مِنَ‌ الدَّمِ‌ إِنْ‌ كَانَ‌ دَماً أَحْمَرَ كَثِيراً فَلاَ تُصَلِّي وَ إِنْ‌ كَانَ‌ قَلِيلاً أَصْفَرَ فَلَيْسَ‌ عَلَيْهَا إِلاَّ الْوُضُوءُ»[3].

 

ولی اگر آن خون، صفات حیض را داشته باشد محکوم به حیضیّت است. پس مقتضای اطلاقات ادله دال بر اینکه اگر خون خارج شده از زن صفات حیض را داشته باشد، حیض است، این است که خون مورد نظر نیز چون صفات حیض را دارد محکوم به حیضیّت است. بلکه ممکن است که نفس روایت صحیحه حسین بن نعیم صحّاف نیز بر حیض بودن این خون دلالت کند زیرا این صحیحه، حکم به عدم حیضیّت را به گذشتن بیست روز از ایام عادت زن باردار مقیّد کرده است و مفهوم آن، این است که اگر کمتر از بیست روز از ایام عادت خون ببیند، حیض است و الا اگر به حیضیّت چنین خونی حکم نشود قید مذکور (گذشت بیست روز)، برای حکم به عدم حیضیّت لغو خواهد بود زیرا وقتی خون قبل از گذشت بیست روز حیض نباشد، مقیّد کردن عدم حیضیّت به گذشت بیست روز، فایده‏ای نخواهد داشت.

 

خلاصه  اینکه خونی که زن باردار می‏بیند سه قسم است؛

 

اول، خونی که در ایام عادتش می‏بیند که محکوم به حیضیّت است مطلقا.

 

دوم، خونی که بعد از گذشت بیست روز می‏بیند که حیض نیست مطلقا.

 

سوم، خونی که بعد از انقضاء عادتش و قبل از گذشت بیست روز می‏بیند که به صفات خون رجوع می‏شود. اگر آن خون صفات حیض را داشته باشد، محکوم به حیضیّت است و اگر صفات حیض را نداشته باشد حیض نیست.

 

اما خونی که از زن غیر باردار خارج می‏شود دو قسم است؛

 

یا زن آن خون را در ایام عادتش می‏بیند که در این صورت، محکوم به حیضیّت است مطلقا.

 

یا در غیر ایام عادتش می‏بیند که به صفات خون رجوع می‏شود که اگر صفات حیض را داشته باشد محکوم به حیضیّت است و اگر صفات حیض را نداشته باشد، حیض نیست.

 

 

 

«الحمدلله رب العالمین»