درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصل فی الحیض تاریخ: 18 مهر 1402 موضوع جزئی: اجتماع حیض با شیر دادن و حمل مصادف با: 24 ربیع الأول 1445 سال تحصیلی: 1403-1402 جلسه: 7 |
خلاصه جلسه گذشته
در جلسه گذشته عرض شد که مرحوم آیت الله خویی (ره) برای اجتناب از لغویّت، به صحیحه صحّاف أخذ کرده است و فرموده است که طبق این صحیحه به عدم حیضیّت خون حکم میشود زیرا اگر به صحیحه صحّاف عمل نشود و گفته شود که خون مورد نظر، خون حیض است، کلام امام (ره) که فرموده است که خونی که زن باردار بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش میبیند، حیض نیست، بیمعنا خواهد بود و لغو لازم خواهد آمد لذا برای اینکه لغویّت لازم نیاید بر طبق صحیحه صحّاف عمل میشود و در موردی که زن بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش خونی ببیند که اوصاف حیض را داشته باشد به عدم حیضیّت آن خون حکم میشود.
اشکال بر کلام آیت الله خویی (ره)
شاید در اشکال به کلام مرحوم آیت الله خویی (ره) گفته شود که در موردی که خون مورد نظر، اوصاف خون حیض را نداشته باشد بر طبق صحیحه صحّاف عمل میشود و به عدم حیضیّت خون حکم میشود و در موردی که خون مورد نظر، اوصاف حیض را داشته باشد بر طبق ادله اوصاف عمل میشود و به حیضیّت آن خون حکم میشود و در این صورت، لغویت لازم نمیآید.
پاسخ از اشکال مذکور
اشکال مذکور، وارد نیست زیرا اگر صحیحه به موردی که خون مورد نظر، اوصاف حیض را نداشته باشد، اختصاص داده شود، لغویت لازم میآید چون وقتی خون مورد نظر، اوصاف حیض را نداشته باشد بحثی در عدم حکم به حیضیّت آن خون نیست تا صحیحه در صدد این باشد که به عدم حیضیّت آن خون حکم کند، بلکه اگر صحیحه نیز نباشد، به عدم حیضیّت آن خون حکم میشود لذا با انحصار صحیحه به موردی که خون، اوصاف حیض را نداشته باشد نیز لغویّت لازم میآید چون صحیحه صحّاف به صراحت میگوید که اگر زن باردار بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش خون ببیند، حیض نیست مطلقا، اعم از اینکه صفات حیض را داشته باشد یا صفات حیض را نداشته باشد.
ان قلت: اگر گفته شود که در محل اجتماع دو دسته روایت مورد بحث، برای اجتناب از لغویت صحیحه صحّاف بر طبق آن عمل میشود، عرض میشود که این لغویّت در فرض عمل به صحیحه و دست کشیدن از روایات اوصاف نیز لازم میآید زیرا روایات اوصاف میگویند که اگر زنی خونی ببیند که اوصاف حیض را داشته باشد، حکم حیض بر آن مترتّب میشود و در فرض مذکور اگر بر طبق صحیحه حسینبن نعیم صحّاف عمل شود و خونی که زن بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش ببیند حیض شمرده نشود، وجود روایات اوصاف لغو خواهد بود. پس این لغویت در جانب روایات اوصاف نیز لازم میآید و صحیحه صحّاف رجحانی نسبت به روایات اوصاف ندارد تا بر طبق آن عمل شود و روایات اوصاف کنار گذاشته شوند.
قلت: مرحوم آیت الله خویی (ره) در پاسخ فرموده است که از کنار گذاشتن روایات اوصاف، لغویت لازم نمیآید زیرا در فرضی که خونی که زن میبیند قبل از گذشت بیست روز از ایام عادتش باشد و اوصاف حیض را داشته باشد، طبق ادله اوصاف به حیضیّت آن حکم میشود و ادله اوصاف فقط خونی را که بعد از گذشت بیست روز دیده شود، شامل نمیشود پس، این گونه نیست که روایات اوصاف به طور کامل کنار گذاشته شوند تا لغویّت لازم آید. پس همانطور که شارع روایات اوصاف را بیان کرده است، در قالب روایت صحیحه حسینبن نعیم صحّاف تبصرهای را ذکر کرده است و فرموده است که اگر خونی که زن باردار میبیند بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش باشد، خون حیض نیست، هرچند که صفات حیض را نیز داشته باشد و لذا نسبت به خونی که زن قبل از بیست روز از ایام عادتش میبیند بر طبق روایات اوصاف عمل میشود و نسبت به خونی که بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش میبیند بر طبق روایت صحیحه صحّاف عمل میشود و هیچ لغویّتی لازم نمیآید چون بر طبق هر دو دسته از روایت عمل شده است.
پس نظر مرحوم امام (ره) نیز همانند نظر مرحوم آیت الله خویی (ره) این است که بر طبق صحیحه حسینبن نعیم صحّاف عمل میشود و به وسیله این صحیحه در اطلاقات ادله اوصاف تصرّف میشود. مرحوم امام (ره) فرموده است: «لكن قوّة ظهور الصحيحة في مضمونها و بُعد حملها على الدم الفاقد للصفات مع أنّ الفاقد غير محكوم بالحيضية؛ كان قبل عشرين أو بعدها و لا وجه لتخصيص هذا المصداق القليل الوجود بالذكر يوجب تقديمها على أدلّة الأوصاف»[1]؛ لکن ظهور صحیحه صحّاف در مضمونش قوی است [، یعنی خون مورد نظر، حیض نیست، چه اوصاف حیض را داشته باشد و چه اوصاف حیض را نداشته باشد] و حمل کردن صحیحه بر صورتی که خون، فاقد اوصاف باشد بعید است زیرا صورتی که خون فاقد اوصاف حیض باشد محکوم به عدم حیضیّت است، چه قبل از بیست روز باشد و چه بعد از گذشت بیست روز [از ایام عادت] باشد [و نیازی به صحیحه صحّاف نیست] و این موجب تقدیم صحیحه بر ادله اوصاف میشود.
مرحوم امام (ره) در ادامه فرموده است که عرف [که مخاطب فهم کلمات ائمه (ع) میباشند] خود را به دقایق عقلیه مبتلا نمیکند لذا به نسبت بین صحیحه با روایات اوصاف که عموم و خصوص منوجه است یا غیر آن، توجه ندارد، بلکه عرف میبیند که صحیحه صحّاف عرفاً ادله صفات را تقیید میزند لذا خونی که زن بعد از گذشت بیست روز از ایام عادتش میبیند، حیض نیست هرچند که اوصاف حیض را داشته باشد و میزان تقدیم صحیحه بر روایات اوصاف، فهم عرف است و دقّت عقلی نیست، چه بین آنها عموم و خصوص منوجه باشد و چه نباشد.[2]
«الحمدلله رب العالمین»