حضرت آیت الله حسینی بوشهری استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ابتدای درس تفسیر خود فرمودند: قال مولینا و مقتدینا الإمام علی بن الحسین (ع): «خَمْسُ خِصَالٍ مَنْ فَقَدَ وَاحِدَةً مِنْهُنَّ لَمْ يَزَلْ نَاقِصَ الْعَيْشِ؛ زَائِلَ الْعَقْلِ؛ مَشْغُولَ الْقَلْب،ِ فَأَوَّلُهَا؛ صِحَّةُ الْبَدَنِ وَ الثَّانِيَةُ؛ الْأَمْنُ وَ الثَّالِثَةُ؛ السَّعَةُ فِي الرِّزْقِ وَ الرَّابِعَةُ؛ الْأَنِيسُ الْمُوَافِقُ»، قُلْتُ: وَ مَا الْأَنِيسُ الْمُوَافِقُ؟ قَالَ: «الزَّوْجَةُ الصَّالِحَةُ وَ الْوَلَدُ الصَّالِحُ وَ الْخَلِيطُ الصَّالِحُ» وَ الْخَامِسَةُ وَ هِيَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ؛ الدَّعَة»[1].
امام سجاد (ع) در روایت مذکور، فرموده است که پنج خصلت است که اگر انسان یکی از این خصلتها را نداشته باشد، زندگی او نابسامان است و گویا عقلش را از دست داده است و قلبش همیشه مشغول و پریشان است و همیشه دلنگران است، اول از آن پنج خصلت، صحت و سلامت بدن است و دومش امنیت و آرامش است و سومین آنها، وسعت در رزق است و چهارمین چیز همراه موافق است، روای سؤال کرد که انیس موافق چیست؟ آن حضرت (ع) فرمود که همسر صالحه و فرزند صالح و دوست صالح میباشد و پنجمین آن خصلتها که همه این خصلتها را در برمیگیرد فراغت بال است.
از روایت مذکور، استفاده میشود که آرامش در زندگی، کارکرد بهتر عقل و عدم دلمشغولی در سایه پنج خصلت محقق میشوند؛
اولین مورد، سلامتی است. اولین چیزی که در تحقق آرامش در زندگی نقش دارد این است که انسان از سلامتی برخوردار باشد. انسانی که سلامت نیست و بیمار است و نیاز به دارو داشته باشد، آرامش ندارد چون تمرکز لازم برای زندگی کردن را از دست میدهد و نمیتواند فکر کند و بیندیشد زیرا بزرگترین دغدغهاش رفع بیماری و مریضیاش است و بیماری او موجب دلنگرانی و پریشانی او میشود، پس آرامش، تمرکز و عدم نگرانی و دلمشغولی، در سایه سلامت و صحت بدن تأمین میشود.
دومین مورد، امنیت است. اگر فرد یا جامعه امنیت نداشته باشد، آرامش و آسایش ندارد زیرا هر لحظه احتمال خطر میدهد، پس اگر امنیت فرد و جامعه تأمین نباشد، آرامش انسان از بین میرود، عقلش درست کار نمیکند و همیشه نگران و پریشان است. در روایت آمده است: «نِعْمَتَانِ مَكْفُورَتَانِ الْأَمْنُ وَ الْعَافِيَة»[2]؛ دو نعمتند که قدر آنها دانسته نشده است و پوشیده شدهاند؛ یکی سلامتی است و دیگری امنیت است. سلامتی نعمتی ناشناخته است که تا بیماری سراغ انسان نیاید، او قدر سلامتی خود را نمیداند، همچنین، امنیت نیز ناشناخته است و تا انسان احساس خطر نکند و مورد تهدید واقع نشود، قدر امنیت را نمیداند.
سومین مورد، وسعت در رزق است. اگر انسان دچار تنگدستی شود و گشایش در روزی را از دست بدهد، آرامش زندگی او به هم میخورد، عقلش کارکر صحیح ندارد و همیشه نگران و پریشان است.
چهارمین مورد، همدم و رفیقی است که با طبع انسان موافق باشد. گاهی انسان با کسی سروکار پیدا میکند که موافق او نیست و همیشه اختلاف دارند و این باعث میشود که آرامش انسان از بین برود، تمرکز لازم را نداشته باشد و دلمشغول و پریشان باشد.
در روایت مذکور [که در اول بحث به آن اشاره شد] راوی از معصوم (ع) سؤال کرده است که انیس موافق کیست؟ حضرت (ع) در توضیح انیس موافق فرموده است که همسر صالح، فرزند صالح و رفیق خوب، از مصادیق بارز، همراهانی میباشند که موافق انساناند.
پنجمین مورد، فراغت بال است. فراغت بال جامع همه خصلتهایی است که ذکر شدند. انسان اگر فراغت بال داشته باشد، آرامش و تمرکز دارد و پریشان نیست. رسول گرامی اسلام (ص) به ابوذر غفاری فرموده است: «يَا أَبَا ذَرٍّ! اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ؛ شَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ وَ صِحَّتَكَ قَبْلَ سُقْمِكَ وَ غِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ وَ فَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ وَ حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِك»[3]. یکی از چیزهایی که پیامبر (ص) به ابوذر فرموده است که باید آن را غنیمت بشمارد این است که قبل از اینکه مشغولیت پیدا کند، قدر فراغت خود را بداند.
نکته: در بعضی روایات، بعد از «صحة البدن»، «السعة فی الرزق» آمده است و از امنیت سخنی به میان نیامده است و بعد از آن نیز «السعة فی الدار» مطرح شده است، به این معنا که اگر انسان خانه وسیع داشته باشد، موجب آرامش و آسایش او میشود و کارکرد عقلش دچار اختلال میشود و دلپریشان میگردد.
دیدگاه‌ها
خوراک‌خوان (آراس‌اس) دیدگاه‌های این محتوا