حضرت آیت الله حسینی بوشهری«دامت برکاته» در حاشیه درس تفسیر خود با بیان نکاتی اخلاقی فرمودند: روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام الرضا (ع): «خَمْسٌ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ فَلَا تَرْجُوهُ لِشَيْءٍ مِنَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ؛ مَنْ لَمْ تَعْرِفِ الْوَثَاقَةَ فِي أَرُومَتِهِ وَ الْكَرَمَ فِي طِبَاعِهِ وَ الرَّصَانَةَ فِي خُلُقِهِ وَ النُّبْلَ فِي نَفْسِهِ وَ الْمَخَافَةَ لِرَبِّهِ»[1].
امام رضا (ع) در روایت مذکور، فرموده است که پنج خصلت است كه در هر كس نباشد به هیچ کاری از دنیا و آخرت او امید نبند [، یعنی خير و بهرهای در او نيست]؛ اول، اینکه در نهادش اعتماد و وثاقت نبینی؛ دوم، اینکه در سرشت او بخشش و کَرم نباشد؛ سوم، اینکه متانت نداشته باشد و استواری و ثبات در اخلاقش نباشد؛ چهارم، اینکه نجابت و شرافت نفس نداشته باشد و پنجم، اینکه از خداوند متعال پروا نداشته باشد.
اولین خصلتی که در هر کس نباشد، خیر و بهرهای در او نیست و نباید نسبت به او امید داشت، این است که اعتماد و وثاقت در او نباشد. کسانی که نمیشود به آنها اعتماد کرد، رازدار نیستند و نقطه قوتهای انسان را نادیده میگیرند و نقطه ضعف های او را بزرگ جلوه می دهند و انسان در بزنگاه ها نمی تواند به چنین افرادی اعتماد کند.
دومین خصلتی که خیر و بهره را از انسان دور میکند این است که کرم و بخشش در سرشت انسان نباشد و بخل وجودش را احاطه کرده است.
سومین خصلت این است که ثبات و استواری در اخلاق انسان نباشد، مثل اینکه یک روز ملایم و نرم است و روز دیگر ناملایم است و داد و بیداد می کند یعنی اگر اوضاع بر وفق مرادش باشد خوشرو است ولی اگر اوضاع بر خلاف میلش باشد تندخویی میکند.
چهارمین خصلت این است که نجابت و شرافت نفس ندارد.
پنجمین خصلت این است که از خداوند متعال پروا ندارد و بدیهی است که کسی که از خدا پروا نداشته باشد به طریق اولی از خلق خدا پروا نخواهد داشت.
روایت دوم: عن مولینا الإمام الباقر (ع): «مَنْ كَتَمَ بَلَاءً ابْتُلِيَ بِهِ مِنَ النَّاسِ وَ شَكَا ذَلِكَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يُعَافِيَهُ مِنْ ذَلِكَ الْبَلَاءِ»[2].
امام باقر (ع) در روایت مذکور، فرموده است که هر کس بلایى كه به آن مبتلا شده است را از مردم بپوشاند و از آن بلا به خداوند شکایت کند حق [از جانب او] بر خداست كه او را از آن بلا عافيت دهد.
انسان اگر بلا و مشکل خودش را با خدا درمیان بگذارد و از طرح آن در مقابل دیگران خودداری کند، مطمئن باشد که خداوند او را از آن بلا عافیت خواهد داد و وسیله برطرف شدن بلا و مشکل او را فراهم خواهد کرد، کما اینکه گفته شده است: «ابى اللّه ان يجرى الامور الا بأسبابها».
[1]. ابن شعبه حرانی، حسنبن علی، تحف العقول، ص446.
[2]. نوری، حسینبن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج2، ص69.