تفسیر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ادامه تفسیر آیه 104: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَقُولُوا رَاعِنَا وَ قُولُوا انْظُرْنَا وَ اسْمَعُوا وَ لِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ»[1]؛ اى افراد با ايمان! (هنگامى كه از پيغمبر تقاضاى مهلت براى درك آيات قرآن مى‌كنيد) نگوييد: «راعنا»؛ بلكه بگوييد: «انظرنا». (زيرا كلمه اول، هم به معنى«ما را مهلت بده!»، و هم به معنى«ما را تحميق كن!» مى‌باشد و دستاويزى براى دشمنان است) و (آنچه به شما دستور داده مى‌شود) بشنويد! و براى كافران (و استهزاء كنندگان) عذاب دردناكى است.

 

عرض شد که خداوند متعال در آیه مذکور، از استعمال واژه «راعنا» که معنایی دو پهلو دارد که هم به معنای «ما را مهلت بده» و هم به معنای «ما را تحمیق کن» می‏باشد، نهی کرده است زیرا یهودیان این واژه را برای تمسخر پیامبر  به کار می‏برده‏اند لذا خداوند متعال فرموده است که به جای واژه «راعنا» از واژه «انظرنا» که دو پهلو نیست، بلکه به معنای نگاه کردن و توجه کردن است، استفاده کنید.

 

یکی از تعبیرات دیگری که معنایی دو پهلو دارد، تعبیر «لا أباً له» و «لا أمّ له» است که یک معنای آن، این است که این تعبیر در مورد کسی به کار می‏رود که یگانه زمان است، به این معنا که در بزرگی و ممتاز بودن، کسی مثل او پیدا نمی‏شود و پدر روزگار و مادر روزگار همانند او نزاییده است، لکن معنای دیگر «لا أباً له» و «لا أمّ له» به معنای بی‏پدر و بی‏مادر است که تهمت زنا از آن برداشت می‏شود لذا از استعمال این تعبیر نهی شده است چون ممکن است که مخاطب از روی قصد و غرض معنای منفی آن را برداشت کند.

 

اما اینکه خداوند فرموده است که از تعبیر «راعنا» استفاده نکنید به این خاطر بوده است که این تعبیر، دو معنا دارد؛

 

یکی اینکه به معنای مراعت کردن است و دیگری معنایی است که یهودیان از این تعبیر استفاده می‏کردند و با این برداشت، در مقام تمسخر پیامبر (ص) برمی‏آمدند و از این تعبیر، معنای توهین به پیامبر (ص) را استفاده می‏کردند و آن، این بود که در زبان عبری و نزد یهودیان، کلمه «راعینوا» را که مشابه «راعنا» و به معنای توهین کردن و خوار کردن و تحقیر است به کار می‏بردند. در آیه شریفه ذیل «راعنا» به معنای «واسمع غیر مسمع» به معنای گوش تو کر باد، می‏باشد؛

 

: «مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يحُرِّفُونَ الْكلَمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سمَعْنَا وَ عَصَيْنَا وَ اسمْعْ غَيرَ مُسْمَعٍ وَ رَاعِنَا لَيَّا بِأَلْسِنَتهِمْ وَ طَعْنًا فىِ الدِّينِ وَ لَوْ أَنهَّمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا وَ اسمَعْ وَ انظُرْنَا لَكاَنَ خَيرًا لهُّمْ وَ أَقْوَمَ وَ لَاكِن لَّعَنهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلا»[2]؛ برخى از كسانى كه يهودى‏اند، حقايق [كتاب آسمانى‏] را [با تفسيرهاى نابجا و تحليل‏هاى غلط و ناصواب‏] از جايگاه‏هاى اصلى و معانى حقيقى‏اش تغيير مى‏دهند و [به زبان ظاهر به پيامبر] مى‏گويند: [دعوتت را] شنيديم و [به باطن مى‏گويند:] نافرمانى كرديم و [از روى توهين به پيامبر بر ضد او فرياد مى‏زنند: سخنان ما را] بشنو كه [اى كاش‏] ناشنوا شوى و با پيچ و خم دادن زبان و آوازشان و به نيّت عيب‏جويى از دين [به آهنگى، كلمه‏] راعنا [را كه در عربى به معناى «ما را رعايت كن» است، تلفظ مى‏كنند كه براى شنونده، راعيناً كه معنايى خارج از ادب دارد، تداعى مى‏شود] و اگر آنان [به جاى اين همه اهانت از روى صدق و حقيقت‏] مى‏گفتند: شنيديم و اطاعت كرديم و [سخنان ما را] بشنو و ما را مهلت ده [تا معارف اسلام را درك كنيم‏] قطعاً براى آنان بهتر و درست‏تر بود، ولى خدا آنان را به سبب كفرشان لعنت كرده، پس جز عده اندكى ايمان نمى‏آورند.

 

بنابراین، خداوند متعال در آیه مورد بحث (آیه104 بقره)، فرموده است که اى افراد با ايمان! (هنگامى كه از پيغمبر تقاضاى مهلت براى درك آيات قرآن مى‌كنيد) نگوييد: «راعنا»؛ بلكه بگوييد: «انظرنا» و (آنچه به شما دستور داده مى‌شود) بشنويد! و براى كافران (و استهزاء كنندگان) عذاب دردناكى است.

 

«الحمد لله رب العالمین»