روایت اول: قال مولینا الإمام علی بن موسی الرضا (ع): «لَا تَدَعُوا الْعَمَلَ الصَّالِحَ وَ الِاجْتِهَادَ فِي الْعِبَادَةِ اتِّكَالًا عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) وَ لَا تَدَعُوا حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) وَ التَّسْلِيمَ لِأَمْرِهِمْ اتِّكَالًا عَلَى الْعِبَادَةِ، فَإِنَّهُ لَايُقْبَلُ أَحَدُهُمَا دُونَ»[1].
امام رضا (ع) در روایت مذکور، فرموده است که عمل صالح و کوشش در عبادت را با تکیه بر حب آل محمد (ص) رها نکنید و حب آل محمد (ص) و تسلیم به خاطر امر آنها را با تکیه بر عبادت رها نکنید، پس همانا یکی از این دو بدون دیگری قبول نمیشود.
گاهی عدهای راه افراط را طی میکنند و عدهای راه تفریط را طی میکنند که آنچه مهم است عبادت است و میگویند که انسان باید نمازش را بخواند، روزهاش را بگیرد و فرائض را انجام بدهد و اگر هم با اهل بیت (ع) کاری نداشت، مشکلی ندارد. عدهای دیگر بر عکس این گروه، معتقدند که اگر فرائض را ترک کردی و نماز نخواندی و روزه نگرفتی، ولی محبت را داشته باشی کفایت میکند و تمام مشکلات را حل میکند. بنابراین، گروه اول، دچار تفریط شدهاند و از اهل بیت کناره گرفتهاند و گروه دوم دچار افراط شدهاند و فقط به محبت اهل بیت (ع) دلخوش کردهاند و فرائض را رها کردهاند و هر دو گروه دچار خسران و ضرر و زیانند، در حالی که بر اساس سخن گهربار امام رضا (ع) انسان مؤمن، این گونه نمیاندیشد و عمل نمیکند، بلکه هم عبادات و فرائض را انجام میدهد و هم محبت اهل بیت (ع) را به سینه دارد و به هیچیک از این دو به تنهایی اکتفا نمیکند زیرا هر یک از این دو به تنهایی و بدون دیگری پذیرفته نمیشود. اینکه انسان غرق در گناه باشد و به محبت اهل بیت (ع) تکیه کند و گمان کند که محبّت اهل بیت (ع) برای نجات او کفایت میکند، درست نیست، بلکه انسان در کنار محبت اهل بیت (ع) باید از گناه و معصیت دوری کند و فرائضی که بر عهده اوست را انجام بدهد تا مایه نجات او فراهم آید.
روایت دوم: قال رسول الله (ص): «أَقْرَبُكُمْ مِنِّي غَداً فِي الْمَوْقِفِ أَصْدَقُكُمْ لِلْحَدِيثِ وَ آدَاكُمْ لِلْأَمَانَةِ وَ أَوْفَاكُمْ بِالْعَهْدِ وَ أَحْسَنُكُمْ خُلُقاً وَ أَقْرَبُكُمْ مِنَ النَّاس»[2].
نزدیکترین شما به من در روز قیامت؛ راستگوترین شما در سخن گفتن، امانتدارترین شما در ادای امانت، وفادارترین شما در عهد، نیکوترین شما از حیث اخلاق و نزدیکترین شما به مردم است.
نکته جالبی که در روایت مذکور، وجود دارد این است که پیامبر (ص) ارتباط با مردم و نزدیک بودن با مردم را ملاکی از ملاکهایی که مردم دوست دارند که فردای قیامت در کنار رسول گرامی اسلام (ص) باشند، قرار داده است. پیامبر (ص) فرموده است که کسانی میتوانند فردای قیامت کنار من باشند که راستگو، امانتدار، وفا کننده به عهد، خوش اخلاق و مردمدار باشند.
حُسن خلق به خندیدن تنها نیست، بلکه حسن خلق عنوانی برای همه فضائل اخلاقی است که راستگویی، ادای امانت، وفای به عهد و غیره را نیز شامل میشود.