.

روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام علی بن ابیطالب (ع): «إِنَّ الْفَقْرَ مَذَلَّةٌ لِلنَّفْسِ مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ جَالِبٌ لِلْهُمُومِ»‏^[1].

حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) در روایت مذکور، فرموده است که همانا فقر و تنگدستی سبب خواری نفس و باعث حیرانی عقل و موجب پیدایش اندوه‏هاست.

امام علی (ع) به فرزندش محمد بن حنفیه فرموده است: «يَا بُنَيَّ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكَ الْفَقْرَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْهُ فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ دَاعِيَةٌ لِلْمَقْت»[2]‏؛ ای فرزندم از تهيدستى بر تو بیم دارم، پس از فقر به خدا پناه ببر كه همانا فقر، دين انسان را ناقص، عقل را سرگردان و عامل دشمنى است.

یکی از مواردی که افراد را به فساد وامی‏دارد، فقر است، کما اینکه ثروت و مال زیاد نیز انسان را به فساد می‏کشاند و او را به طغیان وامی‏دارد. البته هستند کسانی که با اینکه ثروتمند می‏باشند، ثروت خود را در راه خیر مصرف می‏کنند و زیادی ثروت، آنان را از مسیر بندگی خداوند متعال خارج نمی‏کند، بنابراین هر ثروتی مذموم نیست، ولی غالباً چون پایه‏های دینی افراد ضعیف است، از ثروت خود درست استفاده نمی‏کنند و فساد می‏کنند.

انسانی که فقیر است مرز نمی‏شناسد و چه بسا فقر او باعث شود که دینش در معرض خطر قرار گیرد. امام صادق از رسول گرامی اسلام (ص) نقل کرده است که آن حضرت (ص) فرموده است: «كَادَ الْفَقْرُ أَنْ‏ يَكُونَ‏ كُفْراً»^[3]؛ چه بسا که فقر موجب کفر انسان گردد.

فقرزدایی از جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین خاطر معصومین (ع) برای فقرزدایی از جامعه تلاش می‏کردند و به فقرا رسیدگی می‏کردند. بنابراین، دولت‏مردان و مسئولین نیز باید برای برطرف کردن فقر از جامعه تلاش کنند و نگذارند که دین و اعتقادات افراد جامعه به خاطر فقر و نداری به خطر افتد و همان‏گونه که در روایتِ منقول از امام علی (ع) گذشت، انسان باید از فقر به خدا پناه ببرد زیرا فقر باعث می‏شود که در دین انسان کمبود به وجود آید؛ «فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ».

روایت دوم: قال مولینا و مقتدینا الإمام الصادق (ع): «...مَنِ اتَّقَى اللَّهَ وَقَاهُ وَ مَنْ شَكَرَهُ زَادَهُ وَ مَنْ أَقْرَضَهُ جَزَاهُ»[4].

امام صادق (ع) در این روایت فرموده است که هر کس که تقوای الهی پیشه کند و از خداوند پروا داشته باشد، خداوند او را نگه می‏دارد و هر کس که شکرگزار نعمات الهی باشد، خداوند بر [نعمات و رزق و روزی] او می‏افزاید و هر کس که در راه خدا [به مردم] قرض بدهد، خداوند به او جزا و پاداش نیکو خواهد داد.

انسان‏های با تقوا دچار لغزش نمی‏شوند و در صراط مستقیم حرکت می‏کنند، لکن انسان‏های بی‏تقوا در هر گامی که برمی‏دارند دچار لغزش می‏شوند. تقوا پیشه کردن، همانند حرکت کردن در زمین پر از خار و خاشاک است که انسان باید با احتیاط از آن زمین عبور کند تا خار و خاشاک به پاها و لباسش اصابت نکند و همانند حرکت کردن در میدان مین است که انسان اگر کمی به دقتی به خرج دهد هر آن امکان دارد که پایش روی مین برود و جانش به خطر افتد. انسان متّقی نیز باید مواظب باشد که دچار گناه نشود و نلغزد و اگر انسان این مواظبت را داشته باشد، خداوند متعال نیز هوادارش خواهد بود.     

همچنین، انسان باید در برابر نعماتی که خداوند متعال به او عنایت می‏کند، شاکر باشد که در این صورت، خداوند متعال نیز بر نعمات و رزق و روزی او خواهد افزود. نعمت، منحصر به مال و ثروت دنیوی نیست، آبرو نعمت است، عزّتمند زندگی کردن نعمت است، سلامتی نعمت است، نظام جمهوری اسلامی و... نعمت است لذا انسان باید در برابر همه این نعماتی که خداوند متعال به او عنایت کرده است، شکرگزار باشد.

نکته سومی که انسان باید به آن اهتمام بورزد این است که در راه خدا قرض بدهد که قرض در راه خدا پاداشی نیکو را به دنبال خواهد داشت.