مدير حوزه هاي علميه کشور حضرت آيت الله سيد هاشم حسيني بوشهري «دامت برکاته» در درس تفسیر خود با بیان دو روایت از امام صادق (ع) فرمودند: در توصیه امروز دو روایت از امام صادق (ع) را خدمت دوستان عرض می‏کنیم؛

روایت اول: عن أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ: «حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَكَ

روایت دوم: عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: «وَجَدْنَا فِي كِتَابِ عَلِيٍّ «ع» أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ «ص» قَالَ وَ هُوَ عَلَى مِنْبَرِهِ: «وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ تَقْصِيرِهِ مِنْ رَجَائِهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِيَابِهِ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرَاتُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ

یکی از مسائلی که در روایات خیلی مورد سفارش قرار گرفته است و دارای آثار و برکات ارزشمندی است، مسأله حُسن ظن به خدا است. انسان باید به خدا حسن ظن داشته باشد. تفسیری که امام صادق (ع) از حسن ظن مطرح می‏کند این است که انسان به خدا امیدوار باشد. انسان‏هایی که زود دچار حالت یأس و نا امیدی می‏شوند، باب گلایه و شکوه را نسبت به ذات حق باز می‏کنند و زمانی که به فقر و مشکلات زندگی گرفتار می‏شوند دچار یک نوع حالت حیرت و بی‏ حوصلگی می‏شوند و ارتباطات خود را قطع می‏ کنند و می‏ گویند که خداوند به ما توجهی ندارد.

معنای روایت اول

امام صادق (ع) در روایت اول فرموده است که حسن ظن به خداوند به این معناست که به غیر خدای متعال امید نداشته باشید و فقط به او دل ببندید و از چیزی غیر از گناهان خود نترسید یعنی باید از گناه دوری کنید، گاهی تقوا را به معنای دوری از گناهان معنا کرده‏ اند. کسی که تقوا پیشه کند، گناهی مرتکب نمی‏ شود و در نتیجه از عذاب الهی خوف ندارد ولی اگر کسی تقوا پیشه نکرد و سراغ گناه رفت، طبعاً کیفر اعمال خود را خواهد دید.

معنای روایت دوم

امام صادق (ع) فرموده است که در کتابی که منسوب به امیرالمؤمنین (ع) است این مطلب را دیدیم که پیامبر (ص) در حالی که بر منبر نشسته بود فرمود: «قسم به کسی که خدا و معبودی جز او نیست، به هیچ مؤمنی هرگز خیر دنیا و آخرت عطا نشده است مگر در سایه چهار چیز:

1- حُسن ظن به خداوند متعال؛

2- امید داشتن به خداوند متعال؛

3- خوش اخلاقی؛

4- صرف نظر کردن از گناه و غیبت کردن درباره مؤمنین.

سپس حضرت (ص) فرمود که قسم به خدایی که معبودی جز او نیست، خداوند متعال هیچ مؤمنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمی‏‎کند مگر به خاطر:

1- سوء ظن به خداوند متعال؛

2- امید نداشتن و مأیوس بودن از درگاه الهی؛

3- بد اخلاقی و سوء خُلق؛

4- غیبت کردن درباره مؤمنین.

سپس فرمود که قسم به معبودی که جز او خدایی شایسته پرستش نیست، همان مقدار که بنده نسبت به خدا حُسن ظن داشته باشد، خداوند نیز به همان مقدار به او عنایت می‏کند. خدا کریم است و خیرات به دست اوست و خداوند شرم دارد که بنده مؤمن به او حُسن ظن داشته باشد اما خداوند بر خلاف حُسن ظن او عمل کند.

لذا اگر انسان می‏ خواهد رضایت خداوند را جلب کند باید به خداوند حُسن ظن داشته باشد، چرا که همه مشکلات با حُسن ظن به خداوند حل می‏شود. إن شاء الله که خدای متعال به ما کمک کند که بتوانیم در این صراط بمانیم.

[1]. الکافی، ج2، ص72.

[2]. الکافی، ج2، ص71.