روایت اول: قال الصادق (ع): «خَفِ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ وَ إِنْ كُنْتَ لَا تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ»[1].
امام صادق (ع) در روایت مذکور، فرموده است که از خدا چنان بترس كه گويى او را مىبينى؛ چه، اگر تو او را نمىبينى، او تو را مىبيند. اگر فكر كنى كه او تو را نمىبيند هر آينه كافر شدهاى و اگر بدانى كه او تو را میبيند و با اين حال دور از چشم مردم و در برابر ديدگان خدا گناه كنى، بيگمان او را در حدّ پستترين بينندگان خود قرار دادهاى.
خداوند متعال فرموده است: «وَ سَيَرَی ٱللَّهُ عَمَلَكُم وَ رَسُولُهُۥ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَی عَالِمِ ٱلغَيبِ وَ ٱلشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُم تَعمَلُونَ»[2]؛ و خدا و رسولش، اعمال شما را مىبينند، سپس به سوى كسى كه داناى پنهان و آشكار است بازگشت داده مىشويد و او شما را به آنچه انجام مىداديد، آگاه مىكند (و جزا مىدهد!).
انسان باید به ناظر بودن خداوند متعال بر اعمال و رفتار خود معتقد باشد و بداند که فرشتگان الهی اعمال و رفتار او را ضبط و ثبت میکنند و روز قیامت اعمالی که در دنیا انجام داده است به او نشان داده خواهد شد. خداوند فرموده است: «ٱقرَأ كِتَابَكَ كَفَی بِنَفسِكَ ٱليَومَ عَلَيكَ حَسِيبًا»[3]؛ (و به او میگوییم:) كتابت را بخوان، كافى است كه امروز، خود حسابگر خويش باشى.
وقتی پرونده انسان به او نشان داده میشود و اعمالی که در دنیا مرتکب شده است را میبیند، گاهی گناهانی را در پرونده خود مشاهده میکند که میگوید من اینها را انجام ندادهام، در پاسخ، به او گفته میشود که درست که تو اینها را انجام ندادهای ولی این گناهان مربوط به فلان شخص است که تو حق او را پایمال کردهای، غیبت او را کردهای، آبروی او را بردهای و برای تو ثبت شده است و در مقابل، حَسنات تو برای او ثبت شده است.
بنابراین، طبق روایت امام صادق (ع)، انسان باید به گونهای از خدا بترسد و خوف الهی در وجودش رسوخ پیدا کرده باشد که گویا خدا را میبیند، هرچند که خداوند متعال دیده نمیشود، ولی متوجه باشد که او تو را میبیند و هیچ چیزی از قلم نمیافتد و کوچکترین عملی که از او سر میزند ثبت و ضبط میشود لذا انسان باید مواظب اعمال و رفتارش باشد و علاوه بر خود مواظب خانواده و اهل و عیال خود نیز باشد و آنها را از آتش جهنم برحذر دارد. خداوند متعال فرموده است: «يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قُوا أَنفُسَكُم وَ أَهلِيكُم نَارًا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَ ٱلحِجَارَةُ عَلَيهَا مَلَائِكَةٌ غِلاَظٌ شِدَادٌ لَّا يَعصُونَ ٱللَّهَ مَا أَمَرَهُم وَ يَفعَلُونَ مَا يُؤمَرُونَ»[4]؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزم آن انسانها و سنگهاست نگه داريد؛ آتشى كه فرشتگانى بر آن گمارده شده كه خشن و سختگيرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمىكنند و آنچه را فرمان داده شدهاند (به طور كامل) اجرا مىنمايند!
روایت دوم: قال الصادق (ع): قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «مَنْ تَرَكَ مَعْصِيَةً لِلَّهِ مَخَافَةَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَرْضَاهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[5].
امام صادق (ع) از رسول گرامی اسلام (ص) نقل کرده است که آن حضرت (ص) فرموده است که هر کس برای خدا و از روی خوف خداوند تبارک و تعالی معصیتی را ترک کند، خدا او را در روز قیامت راضی مینماید.
خداوند متعال خطاب به پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «وَ لَسَوفَ يُعطِيكَ رَبُّكَ فَتَرضَی»[6]؛ و به زودى پروردگارت آن قدر به تو عطا خواهد كرد كه خشنود شوى!
در روایت مذکور، نیز امام صادق (ع) از قول پیامبر اکرم (ص) نقل کرده است که کسی که به خاطر خدا گناه را ترک کند، خدا در روز قیامت او را راضی خواهد کرد.
گاهی انسان گناهانی که انجام میدهد را کوچک میشمارد لذا چه بسا با این نگاه، گناهان کوچک را تکرار کند، در حالی که اصرار بر انجام گناه صغیره نیز همانند ارتکاب گناه کبیره عدالت انسان را زیر سؤال میبرد.
تقسیم گناه به صغیره و کبیره از باب امر نسبی است و منظور این است که فلان گناه نسبت به فلان گناه صغیر یا کبیر است، وگرنه همه گناهان کبیرهاند زیرا گناه، تجرّی و جرأتورزی نسبت به خداوند متعال است لذا گناهی که به ظاهر کوچک است نیز بزرگ است.
[1]. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی (ط- الإسلامیة)، ج2، ص68.
[2]. توبه: 94.
[3]. إسراء: 14.
[4]. تحریم: 6.
[5]. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی (ط- الإسلامیة)، ج2، ص81.
[6]. ضحی: 5.
