عن مولینا الامام زین العابدین (ع): «ابْنَ آدَمَ، لَا تَزَالُ بِخَيْرٍ مَا كَانَ لَكَ وَاعِظٌ مِنْ نَفْسِكَ وَ مَا كَانَتِ الْمُحَاسَبَةُ لها مِنْ هَمِّكَ وَ مَا كَانَ الْخَوْفُ لَكَ شِعَاراً وَ الْحُزْنُ لَكَ دِثَاراً، ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ مَبْعُوثٌ وَ مَوْقُوفٌ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ (عَزَّ وَ جَلَّ)».[1]

یکی از مشکلاتی که در زندگی ما وجود دارد غفلت است، اگر انسان سراغ گناه می‏رود به خاطر غفلت است؛ چون اگر غفلت نداشته باشد گناه نمی‏کند. امام زین العابدین (ع) در این روایت به کل انسان‏ها اعم از مؤمن و غیر مؤمن، مسلم و غیر مسلم، خطاب می‏کند که فرزند آدم، پیوسته بر اساس خیر و خوبی و سعادت، هستی؛ یعنی تو دنبال سعادت می‏گردی؛ چون طبع بشر سعادت طلب است و اگر می‏خواهی همیشه در خیر و سعادت باشی، چند کار باید انجام دهی:

اول: واعظ خودت باشی؛ یعنی علاوه بر اینکه به نصایح و مواعظ دیگران هم گوش می‏دهی خودت هم واعظ خودت باش.

دوم: پاسبان و نگهبان نفست باش. «القلب حرم الله»؛ قلب حرم الهی است و انسان نباید بگذارد، هر چیزی وارد این حریم بشود و اگر گناهان و معاصی وارد این حریم شود، به خاطر این است که ما نگهبان خوبی برای این حریم نبوده‏ایم، پس تمام همّ و تلاش انسان باید برای محاسبه و پاسبانی از نفسش باشد.

سوم: شعار انسان در زندگی حالت خوف و خشیت از خداوند متعال باشد که عملش در گذشته چگونه بوده است، عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «الْمُؤْمِنُ بَيْنَ مَخَافَتَيْنِ ذَنْبٍ قَدْ مَضَى لَا يَدْرِي مَا صَنَعَ اللَّهُ فِيهِ وَ عُمُرٍ قَدْ بَقِيَ لَا يَدْرِي مَا يَكْتَسِبُ فِيهِ مِنَ الْمَهَالِكِ فَلَا يُصْبِحُ إِلَّا خَائِفاً وَ لَا يُصْلِحُهُ إِلَّا الْخَوْفُ»[2]؛ مؤمن بین دو خوف است؛ یکی گناهی که انجام داده و نمی‏داند خداوند متعال درباره آن چه می‏کند، دوم عمری که باقی مانده که باز هم نمی‏داند خداوند درباره او چه می‏کند، لذا در روایت آمده که انسان گاهی گناهی مرتکب می‏شود و به خاطر همین گناه به بهشت می‏رود، راوی تعجب کرد که چگونه می‏شود انسان به خاطر گناه به بهشت برود، حضرت فرمودند: گاهی شخص گناهی انجام می‏دهد و وجدانش در عذاب است و همواره آن گناه را به یاد می‏آورد و از خداوند متعال می‏ترسد؛ یعنی از عملی که انجام داده می‏ترسد نه اینکه از خداوند که ارحم الراحمین است بترسد.

چهارم:انسان همیشه نسبت به گذشته خودش باید نگران باشد و حزن داشته باشد، مثل لباس زیرینی که همیشه همراه انسان است- دِثار به لباس زیر گفته می‏شود که همیشه همراه انسان است- فرق بین خوف و حزن در کلمات و گفتارهای اخلاقی معصومین (ع) و علماء اخلاق، این است که خوف مربوط به گذشته است و حزن مربوط به آینده. حضرت در ادامه روایت می‏فرمایند: فرزند آدم تو میمیری و سپس برانگیخته می‏شوی و تو را نگه می‏دارند و از کارهایی که انجام داده‏ای از تو سؤال خواهند کرد.

29/9/91

قال امیرالمؤمنین (ع): «ثلاث خصال تَجتَلِبُ بِهِنّ المحبّة: الإنصافُ في المعاشرة، و المُواساة في الشّدة و الاِنطِواع، و الرّجوع إلى قلبٍ سليمٍ»[1]؛ به دنبال بحث‏های گذشته در رابطه با سبک زندگی اسلامی، کلامی از علی (ع) در رابطه با اینکه چه کنیم که محبت دیگران را به سوی خود جلب کنیم، وارد شده - انسان خیلی دوست دارد که با دیگران دوستی کند و دیگران هم او را دوست بدارند اما گاهی در رسیدن به این هدف دچار تحیّر می‏شود- حضرت علی (ع) سه راه حل را تحت عنوان عوامل محبت آفرین مطرح می‏فرمایند که اگر بدرستی مورد عمل قرار گیرد انسان، محبوب دل‏ها می‏شود و یاد و نام او چه در حیات و چه بعد از وفات، در دل‏ها می‏ماند همان گونه که امیرالمؤمنین (ع) می‏فرماید: «خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ»[2]؛ با مردم چنان ارتباط بر قرار کنید که در زمان حیات شما مایه خوشبختی و خوشحالی شما باشند و در هنگام مرگ بر شما گریه کنند. علی (ع) در تشریح عوامل محبت آفرین می‏فرمایند: سه خصلت است که محبت به وسیله این سه خصلت جلب می‏شود: اول: انسان در رفت و آمد و معاشرت با دیگران انصاف را رعایت کند و از مرز عدالت و انصاف عدول نکند، دوم: با دیگران هم در سختی‏ها و هم در خوشی‏ها همراهی کند- فقط در خوشی‏ها همراه مردم نباشد بلکه در سختی‏ها هم با آنها همدردی کند- سوم: با قلب پاک و سلیم با مردم برخورد کند. لذا اگر انسان این سه خصلت را رعایت کند مردم به او مهر می‏ورزند و او را دوست می‏دارند. خداوند متعال وعده داده که اگر کسی با قلب پاک و سلیم با مردم برخورد کند محبت آن شخص را در دل‏ مردم قرار خواهد داد، انسانی که محبت او در دل دیگران قرار نمی‏گیرد شاید به خاطر این باشد که دل او غبار آلود است و زلال نیست.

امیرالمؤمنین (ع) در رابطه با اینکه با چه کسانی دوستی کنیم و چه افرادی را به عنوان دوست خود انتخاب کنیم می‏فرماید: «خیرُ اخوانک مَن سارع الی الخیر و جَذَبک الیه و امرک بالبر و اعانک علیه»[3]؛ بهترین برادر تو کسی است که به سمت خوبی‏ها در حرکت است و تو را هم به سوی خیر و خوبی جذب و به خوبی امر می‏کند و تو را در این مسیر کمک می‏کند.

91/12/20

برای مشاهده مجموعه کلی توصیه های اخلاقی روی این لینک کلیک کنید مجموعه توصیه های اخلاقی

خدای متعال در قرآن مجید ویژگی‏هایی را برای انسان‏های نمونه بیان کرده است که این ویژگی‏ها در شخصیت شهید مطهری موج می­زند مانند ایمان، علم، عمل صالح و تسلیم در مقابل حق.

ایمان و عمل صالح

خدای متعال می‏فرماید: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذينَ أُوتُوا الْعِلْم َدَرَجاتٍ»^[1]؛ در پیشگاه خداوند مؤمنان و عالمان برخوردار از مدال افتخار و امتیاز هستند. عالمان کسانی هستند که علم و دانش خود را به دیگران منتقل می‏کنند تا فضای جامعه را یک فضای علمی ‏کنند. عالمان دین و چه عالمانی که به ظاهر روحانی شناخته نمی‏شوند ولی در سایه وجود آنها فکر فرهنگی در جامعه گسترش پیدا می‏کند.

ایمان سرمایه است به قول یکی از دانشمندان در تفسیر ایمان این جمله را نوشته است که ایمان آن چیزی است که انسان با آن زندگی می‏کند یعنی زندگی چیزی جدای از ایمان نیست. قرآن مجید ایمان را به عنوان بالاترین سرمایه می‏شناسد: «هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى‏تِجارَةٍ تُنْجيكُمْ مِن ْعَذابٍ أَليمٌ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِه‏»^[2] و «يَوْمَ لايَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونٌ إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَليمٍ»^[3]؛ دغدغه همه برای روز قیامت این است که با ما چه برخوردی می‏شود و جایگاه ما کجاست؟ آن روزی که هیچ چیزی به داد انسان نمی­رسد، آن چه به انسان سود می­رساند و به عنوان تجارت نجات بخش است، ایمان به خدا و پیامبر است.

علم همراه با خشیت

یکی از آثار ارزشمند علم حالت خشیت است، «إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء»^[4]؛ انسان‏های عالم، انسان‏هایی هستند که حالت خشیت دارند، یعنی چون مسئولیت پذیر و عالمند، ترس همراه با تعظیم در مقابل خدا دارند.

تسلیم بودن در مقابل خدا

«إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَأَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فيها خالِدُون‏»^[5]؛ مؤمنان و کسانی که اهل عمل صالح هستند و در مقابل خدا تسلیم هستند، اهل بهشت هستند.

سؤال این است که معنای «أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ» چیست؟ سه تفسیر برای «أَخْبَتُوا» شده است:

1. در مقابل خداوند خاضعند؛

2. در مقابل فرمان پروردگار عالم تسلیمند؛

3. به وعده‏های خداوند اطمینان دارند.